జనమేజయుడిలా అడిగాడు - బ్రాహ్మణోత్తమా! నీవు పేర్కొన్న రాజులను గురించి, ఇంకా పేర్కొనని రాజులను గురించి విశదంగా వినాలని కోరుకొంటున్నాను. (1)

మహాభాగా! దేవతుల్యులైన ఆ మహారథులంతా ఈ భూమి మీద ఎందుకోసం పుట్టారో ఆ విషయాన్నంతా సమగ్రంగా చెప్పండి. (2)

అపుడు వైశంపాయనుడిలా చెప్పాడు - రాజా! అది దేవతలకు సంబంధించిన రహస్యమని మేము విని ఉన్నాము. బ్రహ్మకు నమస్కరించి ఆ రహస్యాన్ని నీకు చెప్తాను. (3)

పూర్వం జమదగ్ని కుమారుడైన పరశురాముడు ఇరువది ఒక్కమార్లు భూమిపై క్షత్రియుడనే వానిని లేకుండా చేసి, మహేంద్ర పర్వతం మీదకు పోయి తపస్సు చేశాడు. అలా పరశురాముడు క్షత్రియుడు లేకుండా చేయగా, క్షత్రియకాంతలంతా పుత్రార్థినులై బ్రాహ్మణులను శరణువేడారు. (4,5)

నరవ్యాఘ్రా! అపుడు కఠోర నియమాల్ని పాటిస్తూ బ్రాహ్మణులు కేవలం ఋతుకాలంలో మాత్రమే క్షత్రియ కాంతలతో సంగమించారు. కామవశం వల్లకాని, ఋతుకాలం కానపుడు కాని వారిని కలిసేవారు కాదు. (6)

క్షత్రియవంశాభివృద్ధికై వారి వల్ల గర్భం పొందిన క్షత్రియ స్త్రీలు మహాబలశాలులైన పుత్రులను, పుత్రికలను కన్నారు. ఈ విధంగా తపస్వులైన బ్రాహ్మణుల వల్ల క్షత్రియ స్త్రీల యందు ధర్మపూర్వకంగా క్షత్రవంశజననమూ, అభివృద్ధీ జరిగాయి. అనంతరం బ్రాహ్మణ ప్రధానమైన నాలుగు వర్ణాలు స్థిరపడ్డాయి. (7-9)

పురుషులు ఋతుకాలంలోనే స్త్రీలతో కలిసేవారు. కామవశం వల్లకాని, ఋతుకాలం కానపుడు కాని సంగమించేవారు కాదు. పశుపక్ష్యాది ప్రాణులన్నీ నియమాన్ని అనుసరించేవి. ఆ విధమైన ధర్మం చేత వందల సంవత్సరాలు జీవించేవారు. (10,11)

రాజా! ఆనాటి ప్రజలు ధర్మవ్రతపరాయణులు. అందుకే ఆధులచేత, వ్యాధులచేత విముక్తులయ్యారు. (12)

తరువాత సముద్రపర్యంతం వ్యాపించి, పర్వతాలతో అడవులతో కూడిన ఈ భూమిపై క్షత్రియ జాతి ఏర్పడింది. (13)

క్షత్రియజాతి ఈ భూమిని ధర్మంతో పాలిస్తూండగా బ్రాహ్మణాది వర్ణాలన్నీ మిక్కిలి ఆనందాన్ని పొందాయి. (14)

నాటి ప్రజాపాలకులు కామక్రోధాలవల్ల కలిగే దోషాలను దరిచేరనీయక ధర్మానుసారంగా దండింపదగిన వారిని దండిస్తూ పరిపాలించారు. (15)

ఆ విధంగా రాజు ధర్మపరుడుగా ఉండగా ఇంద్రుడు తగిన సమయంలో తగిన ప్రదేశంలో వర్షం ద్వారా ప్రజలను రక్షించేవాడు. (16)

రాజా! ఆ నాడు ఒక్కబాలుడూ మరణించలేదు. యౌవనం రాకుండానే ఏ పురుషుడూ స్త్రీ సుఖాన్ని కోరుకోలేదు. (17)

భరతశ్రేష్ఠా! ఇలా సాగరపర్యంతం ఉన్న ఈ భూమండలమంతా దీర్ఘాయుష్మంతులైన ప్రజలతో నిండి ఉండేది. (18)

క్షత్రియులు గొప్పగొప్ప దక్షిణలిస్తూ యజ్ఞాలు చేసేవారు. బ్రాహ్మణులు వేదాలను సాంగోపాంగంగా అధ్యయనం చేసేవారు. (19)

రాజా! ఆనాడు బ్రాహ్మణులు వేదవిక్రయాన్ని చేయలేదు. శూద్రుల దగ్గర వేదాన్ని ఉచ్చరించే వారు కాదు. (20)

వైశ్యులు ఎద్దులతో వ్యవసాయం చేసేవారు. కృశించిన ఎడ్లపై భారం మోపేవారు కాదు. వాటికి ఆహారాన్నిచ్చి జీవనాన్ని కల్పించేవారు. (21)

పాలుత్రాగే దూడలుండగా పశువులపాలను పిండుకొనేవారు కాదు. వర్తకులు మోసపు కొలతలతో వస్తువులను అమ్మేవారు కాదు. (22)

నరోత్తమా! మనుష్యులు ధర్మబద్ధమైన కర్మల నాచరిస్తూ ధర్మపరాయణులై, ధర్మం పట్ల దృష్టిపెట్టి వ్యవహరించేవారు. (23)

అన్ని వర్ణాల వారు వారి వారి కర్మలను శ్రద్ధగా ఆచరించేవారు. ఈ విధంగా ఆనాడు ధర్మం ఎక్కడా తక్కువ కాలేదు. (24)

సకాలంలో ఆవులు ఈనేవి. స్త్రీలు ప్రసవించేవారు. ఆయా ఋతువులలో వృక్షాలు పూలు పూచేవి. ఫలాలు ఇచ్చేవి. (25)

ఈ విధంగా కృతయుగంలో చక్కగా ఉండగా ఈ భూమంతా అనేక ప్రాణులతో నిండి ఉండేది. (26)

భరత శ్రేష్ఠ! ఈ విధంగా మానవులతో ఈ లోకం ప్రసన్నంగా ఉండగా, క్షత్రియకాంతలకు అసురులు జన్మించారు. (27)

ఆదిత్యులచే (అదితికుమారులచే) దైత్యులు పలుమార్లు ఓడింపబడి స్వర్గం నుండి, ఐశ్వర్యం నుండి భ్రష్టులై ఈ భూమి మీద జన్మించారు. (28)

అభిమానం గల అసురులు ఈ భూమి మీద ప్రభుత్వాన్ని కోరుకొని, మనుష్యులయందు, ఇతర ప్రాణుల యందు జన్మించారు. (29)

రాజేంద్ర! ఆ అసురులు ఆవులు, గుర్రాలు, గాడిదలు, ఒంటెలు, గేదెలు, మాంసాహారులైన పశువులు, ఏనుగులు, లేళ్ళు, ఇలా అన్ని జాతులయందు జన్మించారు. వారందరితో ఈ భూమి తనభారాన్ని తాను మోయలేకపోయింది. (30,31)

భూమిపై జన్మించిన దైత్యులు, దానవులు అయిన కొందరు రాజులు మిక్కిలి గర్వంతో ఉండేవారు. బలవంతులు, గర్విష్ఠులు అయిన ఆ రాజులు శత్రువులను అణచివేస్తూ సాగరపర్యంతమైన ఈ భూమిపై సంచరించేవారు. (32,33)

తమ బలంతో బ్రాహ్మణ క్షత్రియ వైశ్య శూద్రులను, ఇతర ప్రాణులను హింసించసాగారు. (34)

ప్రాణులందర్నీ భయపెడుతూ, హింసిస్తూ భూమండలమంతా పలుమార్లు తిరగసాగారు. (35)

వారు వేదబ్రాహ్మణ విరోధులై బలగర్వంతో అహంకారంతో ఇటూ అటూ తిరుగుతూ ఆశ్రమాలలో ఉన్న మహర్షులను కూడా అవమానింపసాగారు. (36)

అసురులు బలగర్వంతో పెద్ద ప్రయత్నంతో బాధింపగా భూమి బ్రహ్మను శరణువేడింది. (37)

ఈ ప్రాణిసమూహాలన్నీ పర్వతవనాలతో ఉన్న ఈ భూమిపై దానవుల ప్రాబల్యం వల్ల జీవించలేకపోయాయి. రాజా! అపుడు భయపీడితురాలైన ఈ భూమి దేవద్విజ మహర్షులతో కలిసి సర్వభూతపితామహుడు, లోకకర్త అయిన బ్రహ్మదేవుని దర్శించింది. (38-40)

దేవ కర్మలలో నిమగ్నమైన గంధర్వులు అప్సరలు నమస్కరిస్తూండగా, భూమి బ్రహ్మకు నమస్కరించింది. (41)

లోకపాలురందరి సంనిధిలో శరణార్థిగా వచ్చిన భూమి ఇలా విన్నవించుకొంది. సర్వకారణస్వరూపుడైన బ్రహ్మకు భూమి కోరే పని ముందే అవగతమయింది. (42,43)

ఈ జగత్తంతటికి కర్తయైన బ్రహ్మ సమస్త సురాసురలోకాల మనోగతాన్ని ఎందుకు తెలియలేడు? (44)

భూమికి రక్షకుడు, ప్రభువు, సర్వభూతాల ఉత్పత్తికి కారణుడు, అధీశ్వరుడు, ప్రజాపతి అయిన బ్రహ్మ ఆమెతో ఇలా అన్నాడు. (45)

బ్రహ్మ ఇలా అన్నాడు - వసుంధరా! నీవు ఏ పనిమీద నా దగ్గరకు వచ్చావో ఆ పని కోసం దేవతలందర్నీ నియోగిస్తాను. (46)

వైశంపాయనుడిలా చెప్పాడు - ఆ విధంగా పలికి బ్రహ్మ భూమిని సాగనంపి, సమస్తదేవతలను ఇలా ఆజ్ఞాపించాడు - దేవతలారా! ఈ భూమి భారాన్ని తగ్గించడానికి అసురులతో విరోధించడానికై మీరు మీమీ అంశలతో వేరు వేరు చోట్ల భూమిపై జన్మించండి. (47,48)

అదేవిధంగా గంధర్వులను అప్సరలను పిలిపించి అర్థవంతమైన వచనాన్ని చెప్పాడు. (49)

బ్రహ్మ ఇలా అన్నాడు - 'మీమీ అంశలతో మానవులలో యథేచ్ఛగా జన్మించండి' అనగానే శక్రాదులు తథ్యమూ, అర్థసాధకమూ, పథ్యమూ అయిన బ్రహ్మమాటను స్వీకరించారు. (50)

అటుపై వారు వారి వారి అంశలతో భూమిపై జన్మించటానికి శత్రుసంహారియైన నారాయణుని వైకుంఠానికి వెళ్లారు. (51)

ఆ నారాయణుడు చక్రగదాపాణి, పీతాంబరుడు. నీలకాంతికలవాడు, పద్మనాభుడు, దేవతల శత్రువులను చంపేవాడు, విశాలమైన అందమైన చూపులు గలవాడూను. (52)

ప్రజాపతులకే ప్రభువు. దేవతలందరికి నాథుడు. మహాబలుడు, శ్రీవత్సాంకుడు, హృషీకేశుడు, దేవతలందరిచే పూజింపబడుతున్నవాడు. (53)

అట్టి పురుషోత్తముని సమీపించి ఇంద్రుడు "ప్రభూ! భూభూరాన్ని తగ్గించడానికి మమ్ములను అంశతో అవతరించుటకు అనుమతించండి" అని ప్రార్థించాడు, అపుడు శ్రీహరి 'అలాగే' అని వారి ప్రార్థనను అంగీకరించాడు. (54)

ఇది శ్రీమహాభారతమున ఆదిపర్వమున అంశావతారపర్వమను ఉపపర్వమున అరువది నాల్గవ అధ్యాయము. (64)