శ్రీకృష్ణుడిలా అన్నాడు.

మహారాజా! నీవు సర్వగుణవంతుడవు. రాజసూయం చేయదగినవాడవు. భారతా! నీకంతా తెలుసు. అయినా అడిగావు కాబట్టి నాకు తోచినది చెపుతాను. (1)

జమదగ్నికుమారుడయిన పరశురాముడు క్షత్రియుల నందరనూ సంహరించాడు. అప్పుడు మిగిలిపోయిన రాజులు పోయినవారికన్న తక్కువ వారు. కాబట్టి ఇప్పుడు లోకంలో క్షత్రసంజ్ఞ నామమాత్రమే. (2)

రాజా! క్షత్రియులంతా కలిసి 'క్షత్రియుల నందరనూ జయించినవాడే సమ్రాట్టు కాదగినవాడ"ని ఒక కులనియమాన్ని ఏర్పాటు చేసికొన్నారు. ఆ విషయం నీకు కూడా తెలుసు. (3)

పెద్ద పెద్ద రాజులు, భూమండలంలోని ఇతర సామాన్యరాజులు కూడా తమను పురూరవునకు, ఇక్ష్వాకునకు వారసులుగా భావిస్తారు. (4)

భరతశ్రేష్ఠా! ధర్మరాజా! పురూరవవంశీయులు, ఇక్ష్వాకువంశీయులై ఇప్పుడున్న రాజులలో వందవంశాలు ఉన్నాయని తెలుసుకో. (5)

మహారాజా! ఈనాడు యయాతి వారసులలో భోజవంశీయులే గుణదృష్టిలో బాగా విస్తరించి ఉన్నారు. ఆ వంశం నాలుగుదిక్కులా విస్తరించి ఉన్నది. నేటి క్షత్రియులంతా ఆ వంశసంపదనే ఆశ్రయిస్తున్నారు. (6 1/2)

రాజా! ప్రస్తుతం జరాసంధ భూపాలుడు సమస్తక్షత్రియుల సంపదలను కొల్లగొట్టి సమ్రాట్టుగా అభిషిక్తుడయ్యాడు. తన బలపరాక్రమాలతో అందరినీ ఆక్రమించి ఆ జరాసంధుడు రాజులపై ఆధిపత్యం వహించాడు. (7,8)

ఆ జరాసంధుడు భూమండలాన్ని అనుభవిస్తూ ఇతర రాజులతో మిత్రభేదాన్ని కల్పిస్తున్నాడు. ఇప్పుడు అందరిని మించిన రాజతడే. లోకమంతా ఆయన అదుపులో ఉన్నది. (9)

మహారాజా! ఆ జరాసంధుడు తన యుక్తితో రాజనీతితో మహాసామ్రాజ్యాన్ని సాధించుకొన్నాడు. రాజా! పరాక్రమవంతుడయిన శిశుపాలనరపాలుడు అన్నివిధాలా ఆ జరాసంధుని ఆశ్రయించి ఆయన దగ్గర సేనాపతి అయ్యాడు. (10 1/2)

మహారాజా! మాయాయుద్ధనిపుణుడూ, మహాబలుడూ కరూషాధిపతీ వక్రుడూ అయిన దంతవక్త్రుడు కూడా ఆ జరాసంధునే ఆశ్రయించి శిష్యునివలె ప్రవర్తిస్తున్నాడు. (11 1/2)

అంతేకాక మహాపరాక్రమవంతులు, మహాత్ములు అయిన హంసడింభకులు కూడా పరాక్రమశాలి అయిన జరాసంధుని ఆశ్రయించి ఉన్నారు. (12 1/2)

కరూషదేశాధిపతి దంతవక్ర్తుడు, కరభుడు, మేఘవాహనుడు దివ్యమణిమయకిరీటాలను శిరసా ధరిస్తూ కూడా జరాసంధుని తమ శిరోమణిగా భావిస్తున్నారు. (13)

యవనాధిపుడైన భగదత్తుడు ముర, నరక దేశాలను పరిపాలించేవాడు. అంతులేని బలం కలవాడు. పడమట దిక్కున వరుణుని వలె బలసంపన్నుడు. నీ తండ్రికి మిత్రుడు. వయస్సు మళ్ళినవాడు. ఆ భగదత్తుడు కూడా వాచా, కర్మణా కూడా విశేషంగా జరాసంధునకు లోబడి ఉన్నాడు. అయినా మనస్సులో నీపై స్నేహబంధం గలవాడు. నీయందు తండ్రివలె వాత్సల్యం గలవాడు. (14,15 1/2)

పశ్చిమదిక్కునుండి దక్షిణదిగంతం వరకు భూమిని పాలిస్తున్న నీ మేనమామ కుంతిభోజకులవర్ధకుడైన పురుజిత్తు పరాక్రమశాలి, శత్రుసంహారకుడు. ఆయన నీపై అనన్యస్నేహభావం గలవాడు. (16,17)

వంగ, పుండ్ర, కిరాతదేశాధిపతి అయిన పౌండ్రకుడు కూడా జరాసంధుని పక్షాన చేరాడు. గతంలో నేను ఉదాసీనత కారణంగా ఆ పౌండ్రకుని సంహరించలేదు. చేదిదేశంలో పురుషోత్తముడుగా భావింపబడతాడు. దుర్మతి అయిన ఆ పౌండ్రకుడు తనను తాను పురుషోత్తమునిగా భావించుకొని, ఉబలాటంతో ఎప్పుడూ నాలాగా శంఖచక్రాలు ధరించి ఉంటాడు. పౌండ్రక వాసుదేవుడని అతనికి లోకవిఖ్యాతి. (18-20)

మహారాజా! ఈ భూమండలంలోని నాలుగవ భాగానికి రాజు, ఇంద్రుని మిత్రుడు, బలశాలి, తన అస్త్రవిద్యాబలంతో పాండ్య, క్రథ, కైశిక దేశాలను జయించినవాడు, పరశురాముని వంటి సోదరుడు గలవాడు, శూరుడు, శత్రుసంహర్త అయిన భీష్మకుడు కూడా జరాసంధుని భక్తుడే. (21,22)

బంధువులమైన మేము ఎల్లప్పుడూ వినయంగా ఎంత అనుకూలంగా ప్రవర్తించినా, మా శత్రువులతో చేయి కలిపిన ఆ భీష్మకుడు మమ్ము తన వారినిగా భావించడు. (23)

రాజా! ఆయన తన బలాన్ని, తన వంశాన్ని కూడా పరిగణించక జరాసంధుని యశోదీప్తిని చూసి ఆయన పక్షాన చేరాడు. (24)

రాజా! ఉత్తరదిక్కున నున్న పద్దెనిమిది భోజవంశలు కూడా జరాసంధుని చూచి భయపడి పడమటదిక్కును ఆశ్రయించాయి. (25)

శూరసేనులు, భద్రకారులు, బోధులు, శాల్వులు, పటచ్చరులు, సుస్థలులు, సుకుట్టులు, కులిందులు, కుంతులు, శాల్వాయనులు కూడా తమ సోదరులతో సేవకులతో కలిసి దక్షిణదిక్కుకు పారిపోయారు. దక్షిణపంచాలదేశంలోనూ, కుంతిప్రదేశాలలోను ఉన్న క్షత్రియులు, కోశలులు; మత్స్య, సంన్యస్తపాదాది రాజులు కూడా జరాసంధునకు భయపడి ఉత్తరదిక్కును వీడి దక్షిణానికి పారిపోయారు. (26-28)

అదేరీతిగా పంచాలరాజులందరూ జరాసంధునకు భయపడి తమ రాజ్యాలను విడిచి సర్వదిక్కులకు పరుగెత్తారు. (29)

కొంతకాలం క్రితం బుద్ధిహీనుడైన కంసుడు యాదవులను మథించి జరాసంధుని కుమార్తెల నిద్దరిని వివాహమాడాడు. (30)

వారిపేర్లు అస్తి, ప్రాప్తి. వారు సహదేవుని చెల్లెళ్ళు. వృథామతి అయిన కంసుడు జరాసంధుని బలంతో తనవారినందరినీ పరాభవించి అందరికన్న పైకి వెళ్ళాడు. కంసుడు చేసిన పెద్ద అత్యాచారమిది. (31 1/2)

దుర్మార్గుడైన ఆ కంసుడు పీడించగా భోజరాజవంశీయులయిన పెద్దలు జ్ఞాతిసంరక్షణకై నన్ను అభ్యర్థించారు. (32 1/2)

అప్పుడు నేను ఆహుకుని కుమార్తె అయిన సుతనువు వివాహాన్ని అక్రూరునితో జరిపించాను. బలరాముని సహకారంతో జ్ఞాతిరక్షణ కార్యాన్ని ముగించాను. నేనూ, బలరాముడూ కంసునీ, సునామునీ సంహరించాము. (33,34)

రాజా! కంసునివలన భయమ్ పోయింది. అయితే జరాసంధుడు మాపై విజృంభించాడు. అప్పుడు భోజవంశానికి చెందిన పద్దెనిమిది కులాలకు చెందిన వారమూ కలిసి ఆలోచించాం. (35)

మనం శత్రువులను సంహరించ గల మహాస్త్రాలను గైకొని నిరంతరమూ యుద్ధం చేసినా మూడువందల సంవత్సరాలలోపు జరాసంధుని బలాన్ని నాశనం చేయలేము. (36)

శ్రేష్ఠబలవంతులయి దేవేంద్రసమానులైన హంసడింభకులు జరాసంధుని అనుచరులు. వారు ఏ శస్త్రాస్త్రాల వలన మరణించకుండునట్లు వరాలు పొందినవారు. (37)

ఆ హంసడింభకులిద్దరూ, పరాక్రమశాలి అయిన జరాసంధుడు - ఈ ముగ్గురూ కలిసి మూడులోకాల నెదిరించటానికయినా సమర్థులని నా విశ్వాసం. (38)

ధీమంతులలో శ్రేష్ఠుడవైన యుధిష్టిరా! ఇది నా అభిప్రాయం మాత్రమే కాదు. ఇతరరాజులు అందరు కూడా ఈ రీతిగానే భావిస్తున్నారు. (39)

జరాసంధునితో పదిహేడుసార్లు పోరాడినపుడు యుద్ధంలో బలరాముడు హంసుడని పేరుగల ఒకరాజును చంపాడు. (40)

ధర్మజా! ఆ సమయంలో ఎవరో హంసుడు మరణించాడు అన్నారు. అది విని డింభకుడు యమునానదిలో మునిగాడు. (41)

హంసుడు లేనిజీవితం ఈ లోకంలో నాకు అవసరమ్ లేదంటూ డింభకుడు మరణించాడు. (42)

డింభకుడు ఆ రీతిగా మరణించిన మాట విని శత్రుపురవిజేత అయిన హంసుడు తాను కూడా యమునలోనే మునిగి మరణించాడు. (43)

భరతశ్రేష్ఠా! హంసడింభకులు మరణించినట్లు విని జరాసంధమహారజు శూన్యమనస్కుడై నిర్గమించాడు. (44)

శత్రుసంహారా! రాజా! ఆ విధంగా జరాసంధుడు మరలిపోగా మేమంతా మరల ఆనందంగా మథురలో నివసిస్తున్నాము. (45)

భర్తృమరణంతో బాధపడుతూ కంసుని భార్య తండ్రి అయిన జరాసంధుని దగ్గరకు వచ్చి 'నా భర్తను చంపిన వానిని చంపు' అని పదేపదే ఒత్తిడి చేసింది. (46 1/2)

మహారాజా! అప్పుడు మేము గతంలో చేసిన ఆలోచననే మనస్సులో నుంచుకొని ఉదాసీనంగా మధురను వీడి దూరంగా వెళ్ళాము. (47 1/2)

మహారాజా! అప్పుడు మేమంతా శత్రుభయంతో అక్కడున్న విస్తారసంపదను విడివిడిగా కొంచెం కొంచెంగా తీసుకొని జ్ఞాతిబాంధవులతో కలిసి పారిపోవాలని నిర్ణయించుకొని పశ్చిమదిక్కును ఆశ్రయించినాం. (48,49)

ధర్మరాజా! రైవతకాద్రిచే రమణీయమైన కుశస్థలిపురంలో మేము నివసించసాగాం. (50)

దేవతలు కూడా చొరరానితీరున అక్కడ కోటను బాగుచేసికొన్నాం. ఆ దుర్గంలో నిలిచి ఆడవారు కూడా యుద్ధం చేయగలరు. ఇక వృష్ణియోధులను గురించి చెప్పవలసినదేముంది? (51)

శత్రుసంహారా! మేమక్కడ నిర్భయంగా నివసిస్తున్నాం. కురువంశశ్రేష్ఠా! రైవతకపర్వతం దుర్గమమన్న భావనతో జరాసంధుని వలన ఇబ్బంది తొలగిపోయిందన్న నిశ్చయంతో మధువంశస్థులంతా సుఖంఘా ఉన్నారు. (52 1/2)

రాజా! మేము జరాసంధినిదృష్టిలో తప్పుచేసినవారం. అందువలననే మా స్వస్థలాన్ని విడిచి రైవతకపర్వతాన్ని ఆశ్రయించవలసివచ్చింది. (53 1/2)

రైవతకాద్రిలోని కోట మూడు యోజనాల పొడవు గలది. ఒక్కొక్క యోజనం దగ్గరా మూడుదళాలసేన ఉంటుంది. వీరుల పరాక్రమమే దాని తోరణం. ఉన్మత్తులై యుద్ధం చేయగల పద్దెనిమిది యాదవవంశాల ఆవరణాలచే అది రక్షింపబడుతోంది. (5,55)

మా వంశంలో పద్దెనిమిది వేలమంది సోదరులున్నారు. ఆహుకునకు వందమంది కొడుకులు, ఒక్కొక్కడూ దేవతల వంటి పరాక్రమం గలవాడు. (56)

రాజా! చారుదేష్ణుడు, ఆయన సోదరుడు, చక్రదేవుడు, సాత్యకి, నేను, బలరాముడు, సాంబుడు, ప్రద్యుమ్నుడు - మేము ఏడుగురం అతిరథులం. ఇతరులను గురించి కూడా విను. కృతవర్మ, అనాధృష్టి, సమీకుడు, సమితింజయుడు, కంసుడు, శంకుడు, కుంతి - ఈ ఏడుగురు మహారథులు. అంధకభోజుని పుత్రులనిద్దరినీ, వృద్ధుడైన ఉగ్రసేనుని కూడా పరిగణిస్తే మహారథుల సంఖ్య పది అవుతుంది. (57-59)

ఈ వీరులందరూ వజ్రం వలె దృఢమైన శరీరంగలవారు, పరాక్రమవంతులు, మహారథులు, మధ్యమదేశాన్ని తలచుకొంటూ వృష్ణికులంలో నివసిస్తున్నారు. (60)

వితద్రువు, ఝల్లి, బభ్రువు, ఉద్ధవుడు, విదూరథుడు, వసుదేవుడు, ఉగ్రసేనుడు - ఈ ఏడుగురు ముఖ్యమంత్రులు. ప్రసేనజిత్తు, సత్రాజిత్తు ఈ ఇద్దరూ కుబేరుని వలె సద్గుణ సంపన్నులు. వారి దగ్గరున్న స్యమంతకమణి పెద్ద ఎత్తున బంగారాన్ని ఇవ్వగలది.

భారతా! నీవెప్పుడూ సమ్రాట్టుకు తగిన గుణాలు గలవాడవు. కాబట్టి నీవు క్షత్రియులలో సమ్రాట్టువు కాగలగాలి. (61)

దుర్యోధనుడు, భీష్ముడు, ద్రోణుడు, అశ్వత్థామ, కృపుడు, శిశుపాలుడు, రుక్మి, ఏకలవ్యుడు, ద్రుముడు, శ్వేతుడు, శైబ్యుడు, శకుని - ఈ వీరులనందరినీ యుద్ధంలో గెలవకుండా రాజసూయాన్ని ఎలా చేస్తావు? అయితే నీ మీది గౌరవంతో వారంతా నీతో యుద్ధం చేయకపోవచ్చు.

అయితే ధర్మరాజా! మహాబలుడైన జరాసంధుడు బ్రతికి ఉండగా నీవు రాజసూయాన్ని చేయటం కుదరదని నా అభిప్రాయం. (62)

సింహం మహాపర్వతగుహలలో ఏనుగును బంధించినట్లు జరాసంధుడు రాజులందరినీ గెలిచి గిరివ్రజపురంలో బంధించాడు. (63)

అరిందమా! రాజశ్రేష్ఠా! జరాసంధమహారాజు మహాత్ముడు, ఉమాపతి అయిన పరమశివుని గూర్చి తీవ్రతపస్సు చేసి విశేషశక్తిని పొంది రాజులనందరినీ గెలిచాడు. రాజులందరినీ బలి ఇచ్చి యాగం చేయాలనే ఆయన సంకల్పం దాదాపు నెరవేరినట్లే (64,65)

ఆ జరాసంధుడు యుద్ధానికి వచ్చిన రాజులనందరినీ ఓడించి, ఓడించి గిరివ్రజపురానికి బంధించి తెచ్చి ఆ గిరివ్రజపురాన్ని పురుషవ్రజంగా చేశాడు. (66)

మహారాజా! ఆ సమయంలో మేము కూడా జరాసంధునకు భయపడి మథురను వీడి ద్వారకకు వెళ్ళాము. (67)

మహారాజా! నీవు ఈ రాజసూయయాగాన్ని పూర్తిచేయాలంటే జరాసంధవధకోసం, ఆయన అదుపులో నున్న రాజుల విమోచనం కోసం ప్రయత్నించు. (68)

ధీమంతులలో శ్రేష్ఠుడా! కురుకుమారా! ఇలా చేస్తే తప్ప రాజసూయయాగప్రయత్నం పూర్తిగా సఫలం కాదు. (69)

భరతర్షభా! జరాసంధుని వధించే ఉపాయాన్ని ఆలోచించు. ఆయనను ఓడిస్తే సకలరాజన్యబలాలను జయించినట్లే.

రాజా! ఇది నా అభిప్రాయం. నిష్కలంకా! నీవే మనుకొంటున్నావు? ఈ దశలో హేతుబద్ధంగా ఆలోచించి నిర్ణయించుకొని నాకు తెలియజేయి. (70)

ఇది శ్రీమహాభారతమున సభాపర్వమున రాజసూయారంభపర్వమను ఉపపర్వమున కృష్ణవాక్యమను పదునాలుగవ అధ్యాయము. (14)