వైశంపాయనుడిలా అన్నాడు. ఋషులు పాండవులు మార్కండేయుని ఇలా అడిగారు - నీకన్నా ముందు పుట్టి ఉన్న వారెవరైనా ఉన్నారా? (1)

ఆయన వారితో ఇలా అన్నాడు - ఇంద్రద్యుమ్నుడనే రాజర్షి ఉన్నాడు. ఒకప్పుడు పుణ్యం నశించి, "నీకీర్తి ముగిసింది" అని స్వర్గం నుండి గెంటివేయబడ్డాడు. ఆయన నా దగ్గరకు వచ్చి "నీవు నన్ను గుర్తించగలవా" అని అడిగాడు. (2)

నేను ఆయనతో ఇలా అన్నాను - "మేము పుణ్యంకోసం, జపతపాదులతో వ్యగ్రులమై ఉంటాము. చెట్లనీడలలో ఉంటూ ఎక్కడా స్థిరంగా నిలువము. ఒక్కొక్క గ్రామంలో ఒక్కొక్క రాత్రి నివసిస్తాము. మా పనులనే మేము మరచిపోతుంటాము. శరీరాన్ని కృశింపజేస్తున్నందువల్ల మా అనుష్ఠానాలనే మేము ప్రారంభించలేకపోతుంటాము. నిన్నెక్కడ గుర్తించుకొనగలం" (3)

అలా అనగానే రాజర్షియైన ఇంద్రద్యుమ్నుడు మరల ఇలా అడిగాడు -

'నీకన్న ముందు పుట్టిన వారెవరయినా ఉన్నారా?' అతనితో మరల ఇలా చెప్పాను.

హిమాలయపర్వతంపై ప్రావారకర్ణుడను పేరుగల గుడ్లగూబ నివసిస్తోంది. అది నాకన్నముందు పుట్టినది. దానికి నీవు తెలిసి ఉండవచ్చు. ఇక్కడ నుండి చాలా దూరం వెళితే హిమాలయం వస్తుంది. అక్కడ అది నివసిస్తోంది. (4)

అప్పుడు ఇంద్రద్యుమ్నుడు అశ్వరూపాన్ని ధరించి అక్కడకు నన్ను తీసికొనిపోయాడు. "నీకు నేను తెలుసా?" అని రాజు ఆ గ్రుడ్లగూబను అడిగాడు. (5)

అది కొంతసేపు ఆలోచించి "నిన్ను నేనెరుగను" అని చెప్పింది. ఆ రాజర్షి మరల గుడ్లగూబను ఇలా అడిగాడు. (6)

"నీకన్న ముందుపుట్టిన చిరంజీవి ఎవరైనా ఉన్నారా?" అపుడు గుడ్లగూబ" ఉన్నది. ఇంద్రద్యుమ్నమనే సరస్సు ఉన్నది. అక్కడ నాడీజంఘుడు అనే పేరు గల కొంగ నివసిస్తోంది. నాకన్న ముందు పుట్టిన దది. వెళ్లి దానినడుగు" అన్నది. అపుడు ఇంద్రద్యుమ్నుడు నన్నూ, గుడ్లగూబనూ కూడా వెంటబెట్టుకొని నాడీజంఘుడు నివసించే సరస్సు దగ్గరకు వెళ్ళాడు. (7)

"ఈ ఇంద్రద్యుమ్నరాజును నీవెరుగుదువా" అని మేము దాన్ని అడిగాము. అది కొంతసేపు ఆలోచించి "ఇంద్రద్యుమ్నుని నేనెరుగను" అన్నది. నీకన్నా ముందు పుట్టినవారెవరైనా ఉన్నారా?" అని మేము దానిని అడిగాము." ఈ సరస్సులోనే అకూపారమను పేరుగల తాబేలు ఉన్నది. అది నాకన్న ముందు పుట్టినది. ఏదోరీతిగా దానికి ఈ రాజు తెలిసి ఉండవచ్చు. వెళ్ళి ఆ అకూపారన్ని అడగండి" అని నాడీజంఘుడు చెప్పాడు.

అప్పుడు ఆ కొంగ ఆకూపారమనే ఆ తాబేటితో "మా కవసరమయిన ఒక విషయాన్ని నిన్ను అడగాలని వచ్చాము. బయటకు రా" అన్నది. అది విని ఆ తాబేలు సరస్సు నుండి లేచి మేము నిలచియున్న ఒడ్డు దగ్గరకు వచ్చింది. రాగానే "నీవు ఇంద్రద్యుమ్న రాజును ఎరుగుదువా?" అని మేము దానిని అడిగాము. (9)

ఆ తాబేలు ముహూర్తకాలం చింతించి, కన్నులలో నీరు నింపుకొని, ఉద్విగ్నహృదయంతో వణుకుతూ చైతన్యాన్ని కోల్పోయినట్లు నిలిచి, చేతులు జోడించి "ఇతనిని నేనెరుగనా? ఇతడు వేయిసార్లు అగ్ని చితులయందు యూపస్తంభాలను ప్రతిష్ఠించాడు. (10)

ఇతడు యాగదక్షిణగా ఇచ్చిన గోవుల రాకపోకల వలన ఈ సరస్సు ఏర్పడింది. దానిలో నేను నివసిస్తున్నాను" అని పలికింది. (11)

తాబేలు చెప్పిన ఈ విషయమంతా వినగానే దేవలోకం నుండి దేవరథం వచ్చింది."రాజా! నీవు స్వర్గానికి రావచ్చు. అక్కడ నీవు తగిన స్థానాన్ని పొందవచ్చు. నీవు కీర్తిశాలివి. నిశ్చింతగా స్వర్గంవైపు పయనించు" అన్న మాట కూడా వినిపించింది. (12)

ఈ విషయంలో ఈ శ్లోకాలు కనిపిస్తున్నాయి. పుణ్యకర్మల శబ్దం భూలోక దేవలోకాలను తాకుతుంది. ఆ ధ్వని విన్పించినంతకాలం ఆ పురుషుడు స్వర్గనివాసి అవుతాడు. (13)

ఎవని అపకీర్తి లోకంలో ప్రస్తావనకు వస్తుంటుందో అతడు ఆ అపకీర్తిధ్వని వినిపించినంతకాలం అధోలోకాలలో పడి ఉంటాడు. (14)

కాబట్టి నరుడు అనంత కీర్తి కోసం ఎప్పుడూ మంచిపనులనే చేస్తుండాలి. పాపబుద్ధిని విడనాడి ధర్మాన్ని ఆశ్రయించి ఉండాలి. (15)

దేవదూత మాటవిని రాజు "ఈవృద్ధులను యథాస్థానంలో నిలిపేదాకా ఆగు" అని అన్నాడు. (16)

ఆ మాట పలికి రాజు నన్ను, ప్రావారకర్ణుడను పేరుగల ఆ గుడ్లగూబను తగినస్థానంలో నిలిపి, ఆ రథంలోనే పయనించి తనకు తగిన స్థానానికి చేరుకొన్నాడు. ఇదంతా చిరంజీవినైన నా అనుభవం లోనికి వచ్చిన సంగతి" అని మార్కండేయమహర్షి పాండవులతో అన్నాడు. (17)

పాండవులిలా అన్నాడు. స్వర్గభ్రష్టుడైన ఇంద్రద్యుమ్న మహారాజును తన స్థానానికి పంపించి మంచి పని చేశారు తమరు. అది విని మార్కండేయుడు ఇలా అన్నాడు.

"దేవకీనందనుడైన ఈ కృష్ణుడు కూడా నరకంలో మునిగి ఉన్న నృగుని ఆ కష్టం నుండి ఉద్ధరించి మరల స్వర్గానికి పంపించాడు." (18)

ఇది శ్రీమహాభారతమున వనపర్వమున మార్కండేయ సమస్యాపర్వమను ఉపపర్వమున

ఇంద్రద్యుమ్నోపాఖ్యానమను నూట తొంబది తొమ్మిదవ అధ్యాయము. (199)