మార్కండేయుడు చెపుతున్నాడు - మహావీరుడు, గృధ్రరాజు అయిన జటాయువు అరుణుని కొడుకు, దశరథుని స్నేహితుడు. సంపాతి అతనికి అన్నగారు. (1)

అప్పుడు అతడు రావణుని ఒడిలో ఉన్న కోడలు సీతను చూశాడు. క్రోధంతో ఆ పక్షి రాక్షసేశ్వరుడైన రావణునివైపు వేగంగా ఎగురుతూ వచ్చింది. (2)

ఆ పక్షిరాజు అతనితో ఇలా అన్నాడు - "నిశాచరా! విడు. విడు. నేను ప్రాణాలతో ఉండగా మైథిలిని ఎలా అపహరించగలుగుతావు? (3)

నీవు నా కోడలిని విడిచిపెట్టకపోతే ప్రాణాలతో నానుండి తప్పించుకోలేవు." ఇలా అని ఆ రాక్షసేంద్రుని గోళ్లతో బాగా గాయపరిచాడు. (4)

రెక్కలతో కొట్టి ముక్కుతో పొడవడం వలన వందలకొద్దీ గాయాలై రావణుని శరీరం శిథిలమయిపోయింది. సెలయేళ్లతో నిండిన పర్వతంలా అతని శరీరం నుండి అధికంగా రక్తం స్రవించసాగింది. (5)

రామునికి ప్రియం హితం చేయదలచుకొన్న ఆ పక్షిరాజు తన్ను చంపటానికి సిద్ధంగాకా, రావణుడు కత్తి తీసుకొని ఆ పక్షి యొక్క రెండు భుజాలూ (రెండు రెక్కలు) నరికి వేశాడు. (6)

మేఘాలను భిన్నం చేయగలిగిన పర్వతశిఖరం వంటి ఆ గృధ్రరాజును పడగొట్టి రావణుడు సీతను ఒడిలో పెట్టుకొని ఆకాశమార్గాన వెళ్లిపోయాడు. (7)

ఎక్కడెక్కడ ఆశ్రమవాటికలు, సరస్సులు, నదులు కనిపించాయో, అక్కడ వైదేహి తన నగలను పడవేయసాగింది. (8)

ఒకచోట ఒక కొండశిఖరం మీద ఐదుగురు వానరశ్రేష్ఠులను ఆమె చూచింది. బుద్ధిమతి అయిన ఆమె తన దివ్యమైన వస్త్రాన్ని అక్కడ పడవేసింది. (9)

చక్కని పీతవర్ణం కలిగిన ఆ వస్త్రం గాలికి ఎగురుతూ మేఘాల మధ్యలోకి మెఱుపు వచ్చినట్లుగా ఆ వానరుల మధ్యకు వచ్చి పడింది. (10)

ఆకాశంలో సంచరించే పక్షివలె అతి శీఘ్రంగా దారి అంతా కడచి అతడు బహుద్వారాలతో, మనోహరంగా ఉన్న అందమైన తన లంకా నగరాన్ని చూశాడు. (11)

విశ్వకర్మ నిర్మించిన ప్రాకారాలతో అగడ్తలతో చుట్టూ ఆవరించబడిన ఆ లంకాపురిని సీతతోపాటుగా రాక్షసేశ్వరుడయిన రావణుడు ప్రవేశించాడు. (12)

ఇలా సీత అపహరించబడినాక, ధీమంతుడయిన రాముడు ఆ మహామృగాన్ని చంపి, వెనుతిరిగి వస్తూ సోదరుడైన లక్ష్మణుని చూశాడు. (13)

"రాక్షసులు నిండి ఉండే అడవిలో వైదేహిని విడిచి ఎలా వచ్చావు" అని తన సోదరుని నిందించాడు. (14)

మృగరూపధారి అయిన రాక్షసుడు తన్ను ఆశ్రమం నుండి దూరంగా తీసుకురావడం, తమ్ముడు కూడా ఇక్కడికి వచ్చెయ్యడం తలచుకొని రాముడు మనసులోనే తపించాడు. (15)

రాముడు అలా నిందించుకొంటూనే త్వరత్వరగా వెళ్లి అతనిని కలుసుకొన్నాడు. "లక్ష్మణా! వైదేహి ఇప్పుడు బతికి ఉందో లేదో చూడాలి" అన్నాడు. (16)

అప్పుడు లక్ష్మణుడు చివరలో సీత అన్న అనుచితమైన, అసంగతమైన మాటలన్నీ చెప్పాడు. (17)

శోకంతో దహించుకుపోతున్న మనసుతో రాముడు ఆశ్రమం వైపు బయలుదేరాడు. అప్పుడక్కడ పర్వతంలా ఉన్న గాయపడిన పక్షిని అతడు చూశాడు. (18)

అతనిని రాక్షసునిగా శంకించి బలంగా ధనస్సును లాగిపట్టుకొని రాముడు లక్ష్మణసమేతుడై అతనివైపు పరుగుతీశాడు. (19)

తేజస్వి అయిన జటాయువు కలిసి వచ్చిన ఆ రామలక్ష్మణులతో "మీకు మేలగు గాక! నేను పక్షిరాజును. దశరథునకు స్నేహితుడను" అన్నాడు. (20)

అతని ఆ మాటలను విని వారిద్దరు దివ్యమైన ఆ విండ్లను దించి, "మా తండ్రి గారి పేరును ఉచ్చరించావు నీవెవరవు?" అని అడిగారు. (21)

అప్పుడు వారిద్దరు ఆ పక్షియొక్క రెక్కలు తెగి ఉండడం గమనించారు. సీతకోసం రావణుని చేతిలో తాను గాయపడడం గురించి ఆ పక్షి వారిద్దరికి చెప్పింది. (22)

రావణుడు ఏ దిక్కుకు వెళ్లాడని రాఘవుడు అడిగాడు. ఆ పక్షి తల ఊపడం ద్వారానే చెప్పి, ప్రాణాలు వదిలేసింది. (23)

'దక్షిణదిశ' అని దాని ఇంగితాన్ని గుర్తించాడు రాముడు. తండ్రికి స్నేహితుడని గౌరవించి అగ్ని సంస్కారం చేశాడు. (24)

అనంతరం ఆశ్రమానికి వెళ్లి చూశాడు. ఆశ్రమం అంతా చిందరవందరగా ఉంది. దర్భాసనం విసిరివేయబడి ఉంది. కలశాలు విరిగిపడి ఉన్నాయి. అంతా శూన్యంగా ఉంది. ఎన్నో నక్కలు అక్కడ గుమికూడి ఉన్నాయి. (25)

సీతాపహరణానికి బాధపడుతూ, దుఃఖశోకాలతో నిండిపోయిన శత్రుమర్దనులైన ఆ రామలక్ష్మణులిద్దరూ దండ కారణ్యాన్నుండి దక్షిణదిక్కుగా బయలేర్దారు. (26)

ఆ మహారణ్యంలో లక్ష్మణునితో కలిసి రాముడు జంతుజాలమంతా అన్నివైపులకు పరుగులు తీయడం చూశాడు. (27)

దావాగ్నికి భయపడినట్లుగా జంతువుల ఘోరనాదాలన్నీ అంతకంతకు పెరుగుతున్నాయి. ముహూర్తమాత్రకాలంలో వారు భయంకరాకారం కల కబంధుని చూశారు. (28)

ఆ కబంధుడు మేఘంలా నల్లగా పర్వతంలా విశాలకాయం కలిగి ఉన్నాయి. మద్దిచెట్టులా పొడవైన భుజాలు కలిగి, వక్షః స్థలంలోనే వెడల్పైన కనులతో, పెద్ద పొట్టలో పెద్దనోటితో వికృతంగా ఉన్నాడు. (29)

ఆ రాక్షసుడు అనుకోకుండా ఆకస్మాత్తుగా లక్ష్మణుని చేతిని పట్టుకొన్నాడు. భారతా! వెంటనే సుమిత్రానందనుడు విషాదం పొందాడు. (30)

ఆ రాక్షసుడు లక్ష్మణుని తన నోటివైపు లాగుకోసాగాడు. లక్ష్మణుడు విషణ్ణుడై రాముని వైపు చూచి ఇలా అన్నాడు - అన్నయ్యా! నా ఈ అవస్థను చూడు. (31)

సీతాదేవి అపహరణకు గురికావడం, నాకు ఇలాంటి ఉపద్రవం రావడం, నీవు రాజ్యభ్రష్టుడవు కావడం, తండ్రిగారు చనిపోవడం (ఇలా ఒకదాని మీద ఒకటి ఆపదలు వచ్చిపడుతున్నాయి. (32)

సీతతో కూడి నీవు కోసలదేశానికి వెళ్లి, తాత తండ్రుల నుండి సంక్రమించిన భూమండలరాజ్యాన్ని పొందడం నేను చూడలేనేమో! (33)

కుశలతో, లాజలతో (పేలాలతో), శమీపత్రాలతో అభిషేకింపబడిన మీ యొక్క మేఘరహితమైన చంద్రుని వంటి ముఖాన్ని చూడగలిగిన వారు ధన్యులు". (34)

ఇలా పలువిధాలుగా బుద్ధిమంతుడయిన ఆ లక్ష్మణుడు విలపిస్తూంటే కంగారుపడే సమయంలో కూడా కంగారు పడని ఆ రాముడు అతనితో ఇలా అన్నాడు. (35)

"నరశార్దూలా! విచారించకు. నేను ఉండగా ఇతడు లెక్కలోని వాడు కాడు.(ఏమీ చేయలేడు). నీవు ఈతని కుడిచేతిని ఖండించు. నేను ఎడమ చేతిని నరుకుతున్నాను." అన్నాడు. (36)

ఇలా అంటూనే రాముడు పదునైన కత్తితో తుంచివేయబడిన నువ్వు కాడలా అతని భుజాన్ని నరికిపారేశాడు. (37)

బలవంతుడయిన సుమిత్రానందనుడు కూడా అప్పుడు అతని కుడిచేతిని ఖండించివేశాడు. తన అన్న రాఘవుడు నిల్చుని ఉండడం చూసి లక్ష్మణుడు మళ్లీ ఆ రాక్షసుని పక్కటెముకపై గట్టిగా వేటు వేశాడు. అంతట పెద్ద శరీరం కల ఆ కబంధుడు ప్రాణాలు కోల్పోయి నేలకు ఒరిగాడు. (38,39)