తన ప్రియమిత్రుడు చనిపోగా క్రుద్ధుడైన దశగ్రీవుడు సువర్ణరత్నాలతో అలంకరింపబడిన రథాన్ని ఎక్కి లంకానగరం నుండి బయలుదేరాడు. వివిధాయుధాలను చేత ధరించిన భయంకరులైన రాక్షసులు అతని చుట్టూ ఉన్నారు. అతడు వానర యూధపతులతో యుద్ధం చేస్తూ రామునివైపు వేగంగా కదిలాడు. (1,2)

మహాక్రోధంతో వస్తున్న అతనిని మైందుడు, నీలుడు, నలుడు, అంగదుడు, హనుమంతుడు, జాంబవంతుడు సైన్యసహితులై ముట్టడించారు. (3)

ఆ ఋక్ష వానరపుంగవులు రావణాసురుడు చూస్తూ ఉండగానే అతని సైన్యాన్ని చెట్లతో విధ్వంసం చేయసాగారు. (4)

రాక్షసరాజయిన రావణుడు మాయావి కూడా. శత్రువులు తన సైన్యాన్ని వధించడం చూసి మాయను కల్పించాడు. (5)

అతని శరీరం నుండి వెలువడిన వందలు వేల రాక్షసులు బాణాలు, శక్తులు, ఋష్టులు చేత ధరించి కనిపించారు. (6)

ఆ రాక్షసులందరినీ రాముడు దివ్యాస్త్రంతో సంహరించాడు. అయినా ఆ రాక్షసాధిపుడు తిరిగి మాయను సృష్టించాడు. (7)

భారతా! రామలక్ష్మణుల యొక్క రూపాలను ధరించి రావణుడు రామలక్ష్మణులను ఎదిరించాడు. (8)

అనంతరం ఆ రాక్షసులందరూ ధనుస్సులు దాల్చి రామలక్ష్మణులను బాధిస్తూ వారిపై విరుచుకుపడినారు. (9)

రాక్షసరాజు యొక్క ఆ మాయను చూచి ఇక్ష్వాకు నందనుడైన లక్ష్మణుడు ఏమాత్రం చలించకుండా రామునితో గట్టిగా ఇలా అన్నాడు. (10)

"మీ ప్రతిరూపాలను ధరించిన పాపాత్ములైన ఈ రాక్షసులను సంహరించు", ఇది విని రాముడు తన ప్రతిరూపాలైన వారిని ఇంకా ఇతర రాక్షసులను కూడా సంహరించాడు. (11)

ఆ సమయంలో ఇంద్రసారథి అయిన మాతలి పచ్చని గుఱ్ఱాలు కట్టబడి సూర్యునిలా ప్రకాశిస్తున్న రథంతో యుద్ధభూమిలో రాముని వద్దకు వచ్చాడు. (12)

మాతలి అంటున్నాడు - "పురుషశ్రేష్ఠా! రామా! ఆకు పచ్చని గుఱ్ఱాలతో విజయాన్ని సాధించే ఈ ఉత్తమమైన రథం ఇంద్రునిది. ఈ రథంతోనే ఇంద్రుడు యుద్ధంలో వందలకొద్దీ దైత్యదానవులను సంహరించాడు. కాబట్టి నరవరా! నేను నడిపే ఈ రథంతో యుద్ధంలో రావణుని వెంటనే చంపు. ఆలస్యం చేయకు". (13,14 1/2)

మాతలి ఇలా అనగానే రాఘవుడు అతని మాటలను "ఇది రాక్షసమాయ" అని శంకించాడు. కాని విభీషణుడు అతనితో - "నరోత్తమా! ఇది దుర్మార్గుడైన రావణుని మాయ కాదు. (15,16)

మహాద్యుతీ! ఈ ఇంద్ర రథాన్ని శీఘ్రంగా అధిరోహించు" అన్నాడు. అంతట ప్రసన్నచిత్తుడై రాఘవుడు విభీషణునితో సరే అని చెప్పి రథం ఎక్కి రోషానిష్టుడైన దశగ్రీవుని ఎదిరించాడు. (17 1/2)

శ్రీరాముడు రావణుని ఎదుర్కొగానే ప్రాణులన్నీ "హాహా" కారాలు చేశాయి. స్వర్గంలో దేవతల సింహనాదాలు, భేరీనాదాలు హోరెత్తాయి. అప్పుడు దశగ్రీవునికి, రాజకుమారుడైన శ్రీరామునికి మధ్యఘోరమైన యుద్ధం జరిగింది. (18,19)

లోకంలో పోల్చడానికి వీలు లేని యుద్ధం వారిమధ్య జరిగింది. నిశాచరుడైన రావణుడు ఇంద్రుని వజ్రాయుధంలా ఎత్తబడిన బ్రహ్మదండంలా భయంకరమైన శూలాన్ని విసిరాడు. కాని రాముడు వెంటనే దానిని వాడి బాణాలతో ఖండించి వేశాడు. (20,21)

దుష్కరమైన ఆ కార్యాన్ని చూచి రావణునికి మనసులో భయం కలిగింది. అయినా కుపితుడై వాడి బాణాలను కురిపించాడు. (22)

అప్పుడు రామునిపై భుశుండులు, శూలాలు, ముసలాలు, గండ్రగొడ్డళ్లు, శక్తులు, వివిధాకృతులు కల శతఘ్నులు, వాడి అయిన బాణాలు ఇలా రకరకాల ఆయుధాలు వేలుగా లక్షలుగా కురిశాయి. (23 1/2)

రాక్షసుడైన దశగ్రీవునియొక్క ఆ వికృతమైన మాయను చూచి వానరులందరూ భయంతో అన్ని దిక్కులకు పరుగులు తీశారు. (24 1/2)

అంతట రాముడు బంగారుపుంఖం, చక్కని ములికి మంచి పత్రం కల శ్రేష్ఠమైన బాణాన్ని అమ్ములపొది నుండి తీసి బ్రహ్మాస్త్రంతో అభిమంత్రించాడు. అది చూచి ఇంద్రుడు మొదలైన దేవతలు, గంధర్వులు మిక్కిలి సంతోషించారి. తన శత్రువైన ఆ రాక్షసునిపై రాముడు బ్రహ్మాస్త్రాన్ని ఎక్కుపెట్టడం వలన అతని ఆయువు ఇక కొద్దిసేపు మాత్రమే అని వారంతా భావించారు. (25-27 1/2)

అనంతరం రాముడు ఎత్తబడిన బ్రహ్మదండంలా భయంకరంగా ఉన్న, సాటిలేని తేజస్సు కలిగి రావణుని అంతమొందించగల ఆ బాణాన్ని రావణునిపైకి వదిలాడు. (28 1/2)

యుధిష్ఠిరా! రాముడు వింటిని బాగా లాగి బాణాన్ని వేయగానే రాక్షసశ్రేష్ఠుడైన రావణుడు ఆ బాణం తగిలి రథంతో, గుర్రాలతో, సారథితో చెలరేగుతున్న మంటలు గల అగ్ని చుట్టుముట్టి కాలిపోయాడు. (29,30)

సునాయాసంగా పనులు చేయగల రాముడు ఈ రీతిగా రావణుని సంహరించగానే గంధర్వులతో చారణులతో సహితంగా దేవతలందరూ మిక్కిలి సంతోషించారు. (31)

మహాభాగుడైన ఆ రావణుని పంచభూతాలు వదిలివేశాయి. బ్రహ్మాస్త్రం యొక్క ప్రభావం వలన అతడు అన్నిలోకాల నుండి భ్రష్టుడైపోయాడు. (32)

అతని శరీరంలోని ధాతువులు, మాంసం, రక్తం కూడా బ్రహ్మాస్త్రం చేత దగ్ధమై నశించిపోయాయి. చివరికి బూడిద కూడా కనపడలేదు. (33)

ఇది శ్రీమహాభారతమున వనపర్వమున రామోపాఖ్యానపర్వమను ఉపపర్వమున రావణవధ అను రెండువందల తొంబదియవ అధ్యాయము. (290)