వి॥సం॥ నిస్సరంతి చ కోశేభ్యః

ఒరలనుండి శస్త్రాలు జారిపడుతున్నాయి. ఇది ఒక ఘోరయుద్ధశకునమని వరాహమిహిరుని అభిప్రాయం

ఆయుధజ్వలనసమర్పణస్వనాః

కోశనిర్గమనవేపనాని చ

వైకృతాని యది వాఽఽయుధే పరా

ణ్యాశు రౌద్రరణసంకులం వదేత్॥ (విష)

వి॥తె॥ తిక్కన ఇక్కడ చక్కని సన్నివేశం కల్పించాడు. "అని చెప్పి తానప్పుడర్జును నెఱింగిన వాడు గావున నతనికి నజ్ఞాతవాస సమయ భంగం బగునో యను భయంబున సురనదీసూను వదనంబు వీక్షించి సన్నవాఱ నిట్లనియె.

చ॥వెరవరి గాక వీఁడు కురువీరులకుం బొడసూపువాఁడె! య

చ్చెరు వొక మ్రానిపేర నిట సేరఁగ వచ్చుచునున్న వాడహం కరణమ గాని యొండొకటి గానఁడు మూర్తివిశేషమారయన్

సురపతియట్ల వీనిమదిచొప్పదియెట్లొ యెఱుంగనయ్యెడున్." తెలివి తక్కువగా వీడు(అర్జునుడు) ఒక్కడూ ఇంతమంది కురుసైన్యానికి కనపడవచ్చునా? చాలా ఆశ్చర్యంగా ఉంది. ఒక చెట్టు పేరుతో వస్తున్నాడు.(అర్జున వృక్షం అని ఉంది. చెట్టుపేరు కలవాడు అర్జునుడు) అహంభావం తప్ప మరొకటి కనపడటం లేదు. (దానివల్ల ఎంత నష్టం వస్తుందో వాడికి తెలియడంలేదు) రూపం చూస్తే ఇంద్రుడిలాగా ఉన్నాడు. (తండ్రిరూపం గోచరిస్తుంది-అర్జునుడిలో) వీడే మనుకుంటున్నాడో తెలుసుకోవాలి.

ఇలా అనగానే ద్రోణుని మాటల్లోని అంతరార్థం తెలుసుకొని అతనికి సమాధానంగా భీష్ముడు కూడా నిగూఢంగానే దుర్యోధనునితో అన్నట్లు ఇలా అన్నాడు.

క॥ తలఁపఁగ రిపులకు నిమ్మగు

కొలఁది గడచి వచ్చితిమి, యకుంఠిత బాహా

బలము నెఱపఁ దఱి యయ్యెను,

జలింప వలదింక మనకు శత్రులవలనన్.

శత్రువులకు అనుకూలమయిన మేరను(కాలాన్ని) దాటి వచ్చాము. అమోఘమయిన బాహుబలం ప్రదర్శించే సమయం వచ్చింది. శత్రువుల వలన ఇంక భయపడవలసిన పనిలేదు. (అజ్ఞాతవాసం గడిచింది. ఇక అర్జునుడు ఎవరికీ భయపడవలసిన పని లేదు) ఇందులోని అంతరార్థం ద్రోణుడు గ్రహించాడు. ఇక సంతోషం ఆపుకోలేకపోయాడు గురుడు. వెంటనే అర్జునుడు వచ్చేశాడు అని ప్రకటించేశాడు.

సింగం బాకటితో గుహాంతరమునన్ జేడ్పాటుమైనుండి మా తంగస్ఫూర్జిత యూథదర్శన సముద్యత్క్రోధమై వచ్చు నో

జం గాంతారనివాసఖిన్నమతి నస్మత్పేనపై వీఁడె వ

చ్చెం గుంతీసుతమధ్యముండు సమరస్థేమాభిరామాకృతిన్. (4-95)

రసవత్తరమైన ఈసన్నివేశం చాలాభాగం తిక్కన ఉపజ్ఞంగా కనిపిస్తుంది. కొంత దా.ప్రతిలో ఉంది. గురువుకు తెలివైన శిష్యునిపై ఎటువంటి వాత్సల్యం ఉంటుందో తెలుపుతుంది. ప్రక్కవారికి తెలియకుండా తెలివిగలవారు ఎట్లా మాట్లాడుకొంటారో తెలుస్తుంది.

వి॥సం॥ అర్జునుడుకాక మరెవరైనా అయితే నాబాణాలతో పడగొడతానని సుయోధనుడనటంలో తనసేన అర్జునుని జయించలేదన్న భావన సుయోధనుని మనస్సులో ఉన్నదని అనిపిస్తుంది. (విష)

వి॥తె॥ ఇక్కడ దుర్యోధనుడలా అంటే భీష్ముడు ద్రోణుడు, కృపుడు అశ్వత్థామ - వీరు పౌరుషాన్ని ప్రశంసించారు. అనడంలోని ఆంతర్యం అంతరార్థం తిక్కన చాలా అందంగా ఊహించాడు.

మేలని యియ్యకొనిరి. హృదయాననురూపములయిన తెలుపు లాస్యము, బొందన్ అని, బాగుంది అని, అంగీకరించాడు. ఎలా? 'మనసులోని భావానికి వ్యతిరేకమయిన ముఖకవళికలతో 'అని ముక్తాయింపు ఇచ్చాడు. తిక్కన.

ఇది ఒక విధమైన అసహ్యభావం. హేళన కూడా. వ్యాసమహర్షి "పౌరుషం తదపూజయన్" అన్నదానిలోని అంతరార్థం. ఏ వ్యాఖ్యాతయు సంస్కృతంలో వ్రాయలేదు. సంస్కృత వ్యాఖ్యాతల కంటె ముందుగానే తిక్కన చక్కని వ్యాఖ్యానం చేశాడు.