ధృతరాష్ట్రుడు చెపుతున్నాడు. సంజయా! పాండవులు ఉపప్లావ్యనగరానికి చేరినట్లు చెపుతున్నారు. నీవు అక్కడకు వెళ్లి వారిని తెలుసుకో. అజాతశత్రువైన ధర్మరాజును గౌరవించు. 'భాగ్యవశం వల్ల మీరు మీకు తగినస్థానానికి చేరుకొన్నారు'అని చెప్పు. (1)

సంజయా! మనమంతా కుశలమని వారందరికీ చెప్పు. కపటం లేనివారు. పరోపకారం చేసేవారూ, సత్పురుషులూ ఐన పాండవులు కష్టమైన అరణ్యవాసం చేయ దగ్గవారు కాదు. అయినా వాళ్లు నియమం ప్రకారం వనవాసం పూర్తి చేశారు. నీవిలా చెప్తే వారికి మనపట్ల ఉన్న కోపం త్వరగా శాంతిస్తుంది. (2)

సంజయా! పాండవులు అసత్యమాడడం నేనెప్పుడూ చూడలేదు. వారు తమ పరాక్రమంతో సంపాదించిన సంపదనంతా నా అధీనం చేశారు. (3)

నేను నిత్యం వెతుకుతూ ఉన్నామ్ నిందింపదగిన దోషం ఒక్కటి పాండవులలో కనబడటం లేదు. వారు నిత్యం ధర్మార్థాలలో కూడిన పనినే చేస్తారు. కామంతో సుఖాన్ని, ప్రియాన్ని అనుసరించరు. (4)

పాండవులు శీతోష్ణాలు, ఆకలిదప్పులు, నిద్రాలసతలు క్రోధహర్షాలు, ప్రమాదం అనేవానిని ధైర్యంతో, వివేకంతో జయించి, ధర్మార్థాలకోసం ప్రయత్నిస్తూ ఉంటారు. (5)

వారు తగిన సమయంలో మిత్రులకు ధనాన్ని ఇస్తారు. వాళ్లు ప్రవాసంలో ఉన్నా వారిమైత్రి క్షీణించదు. పాండవులు అందరిని వారికి తగినట్లుగ సత్కరిస్తారు. పాపాత్ముడు, వక్రంగా ఉండేవాడు, మందబుద్ధి అయిన దుర్యోధనుడు, మిక్కిలి నీచుడైన కర్ణుడూ తప్ప ఈ కౌరవ పక్షంలోని ఇంకెవరూ పాండవులను ద్వేషించేవారు కారు. (సంజయా! నా కొడుకి దుర్యోధనుడు కామానికి లొంగిపోయి మృత్యువుకు వశమయ్యాడు. మూర్ఖుడైన దుర్యోధనుడు తేజస్వులూ, మహాత్ములూ, అయిన పాండవుల రాజ్యభాగాన్ని హరించాలనుకొంటున్నాడు.) ఈకర్ణ సుయోధనులిద్దరూ సుఖానికీ, ఇష్టమైనవారికీ దూరమైన పాండవులకు కోపం కలిగిస్తున్నారు. (6,7)

ఎగిసే పరాక్రమం గల దుర్యోధనుడు సుఖంలో పెరిగినవాడై పాండవులు జీవించి ఉండగానే వారి భాగాన్ని బాలునిలా హరించగల ననుకొంటున్నాడు. దాన్నే మంచిపనిగా భావిస్తున్నాడు. (8)

అర్జునుడు, శ్రీకృష్ణుడు, భీమసేనుడు, సాత్యకి, నకుల సహదేవులు, సృంజయ వంశవీరులును అజాతశత్రువైన యుధిష్ఠిరుని మార్గాన్ని అనుసరిస్తున్నారు. కావున యుద్ధ ప్రసక్తి మాని ముందు రాజ్యభాగమివ్వడం మంచిది. (9)

గాండీవాన్ని ధరించిన అర్జునుడొక్కడూ రథాన్ని అధిరోహించి ఈ భూమినంతా జయింపగలడు. అదే విధంగా జయశీలుడు, త్రికోకాధిపతి, మహాత్ముడూ ఐన శ్రీకృష్ణుఉ కూడా ఎదిరింప శక్యంకానివాడు. మేఘంలా గర్జిస్తూ పక్షుల సమూహంలా శీఘ్రవేగంతో వచ్చే బాణాలను కురిపిస్తూ, సర్వలోలాలలో ఏకైక వీరుడైన అర్జునుని ఎదిరించి ఎవడు నిలబడగలడు?. (10,11)

గాండీవాన్ని ధరించిన అర్జునుడొక్కడూ రథాన్ని అధిరోహించి ఉత్తరదిక్కును, ఉత్తర కురురాజ్యాలను కూడా జయించాడు. వారి సంపదనంతా స్వాధీనం చేసికొన్నాడు. సవ్యసాచి ద్రవిడులను జయించి వారు తన సేనను అనుసరించేటట్లు చేశాడు. (12)

గాండీవాన్ని ధరించిన అర్జునుడు ఖాండవవనంలో ఇంద్రునితో బాటు దేవతలందర్నీ జయించాడు. పాండవుల కీర్తిని, గౌరవాన్ని పెంపుచేస్తూ, ఆ వనాన్ని అగ్నిదేవునికి ఉపహారంగా ఇచ్చాడు. (13)

బాహుబలంలో పదివేల ఏనుగుల బలం కలవాడు. గదాధరులలో అతనితో సమానమైనవాడు లేడు. అలాగే ఏనుగుపై స్వారీ చేయడంలోనూ అతనితో సమానమైన వాడు ఈ భూతలంమీద లేడు. రథారూఢుడై యుద్ధం చేయడంలో కూడా ఇతడు అర్జునునికేమీ తీసిపోడంటారు భీమసేనుడు. (14)

అస్త్రవిద్యలో సుశిక్షితుడైన భీముడు కౌరవుల పట్ల గల వైరంతో వేగంగా నీచులైన కౌరవులను దహించివేస్తాడు. నిత్యం అసహనంతో ఉన్న భీముడు యుద్ధంలో బలం వల్ల ఇంద్రునిచే కూడ జయింపశక్యం కానివాడు. (15)

మాద్రి కొడుకులి నకులసహదేవులిద్దరూ మంచి మనస్సు కలవారు, బలవంతులు, అస్త్రప్రయోగంలో శీఘ్రవేగం కలవారు. స్వయంగా అర్జునుడు వారికి అస్త్రవిద్యలో శిక్షణనిచ్చాడు. డేగలు పక్షి సమూహాన్ని నష్టపరిచినట్లుగా వారిద్దరూ ఇక శత్రువులను మిగలనివ్వరు. (16)

మన బలం పరిపూర్ణమైనప్పటికీ, పాండవులకెదురైనపుడు వారితో సమానం కాదనిపిస్తోంది. పాండవుల పక్షంలో ధృష్టద్యుమ్నుడనే యోధుడున్నాడు. అతడు సోమవంశంలో శ్రేష్ఠుడు. పాండవులకోసం అతడు తన శరీరంమీద ఆశ వదులుకున్నాడు. వృష్ణిసింహుడు శ్రీకృష్ణుడు ముందుండి నడిపిస్తూ ఉండగా, ధర్మరాజుధాటికి ఎవడు తట్టుకొనగలడు? (17,18)

మత్స్యదేశాధిపతి ఐన విరాటరాజు వృద్ధుడైనప్పటికీ తన పుత్రులతో కూడ పాండవులకు సహాయంకోసం సదా సిద్ధంగా ఉంటాడు. అతడు యుధిష్ఠిరునికి గొప్ప భక్తుడని విన్నాను. (19)

కేకయదేశంనుండి బహిష్కరింపబడిన కేకయ రాజు కుమారులైదుగురూ గొప్ప ధనుర్ధారులు, రథికులు, వీరులూను. వారు కేకయరాజులనుండి రాజ్యాన్ని పొందగోరి యుద్ధం చేయాలనే తలంపుతో పాండవులతోపాటు ఉంటున్నారు. (20)

పాండవ పక్షాన వచ్చిన భూపతులందరూ శూరులూ, వీరులూ, ధర్మరాజు పట్ల భక్తితో, ప్రీతితో ఆశ్రయించిన వారూ అన్నీ నేను విన్నాను. (21)

కొండలలోనూ, అడవులలోనూ నివసిస్తున్నవారూ, తమ వంశంచేత, జాతిచేత పరిశుద్ధులైన యోధులూ, అనేక విధాలైన ఆయుధాలూ, బలమూ, కలిగిన మ్లేచ్ఛులు పాండవులకోసం సిద్ధంగా వచ్చి ఉన్నారు. (22)

యుద్ధంలో ఇంద్రునితో సమానమని, లోకప్రసిద్ధి పొందిన, ఎదురులేని పరాక్రమం కలవాడు పాండ్యరాజు. అతడు యోధ వీరులతో కలిసి పాండవుల కోసం వచ్చి సిద్ధంగా ఉన్నాడు. (23)

ద్రోణుడు, అర్జునుడు, వాసుదేవుడు, కృపుడు, భీష్ముడు మున్నగువారి నుండి అస్త్రవిద్యను నేర్చి, ప్రద్యుమ్నునితో సమానమైన సాత్యకి కూడ పాండవుల కొరకు సిద్ధంగా ఉన్నాడు. (24)

యుధిష్ఠిరుని రాజసూయ యాగానికి చేది కరూషదేశాల రాజులందరూ అన్ని విధాలైనా ప్రయత్నాలతో కలిసి వచ్చారు. వారి మధ్యలో చేదిరాజు సూర్యునివలె ప్రకాశించాడు. యుద్ధంలో అతనిని నిలువరించడం సాధ్యం కాదని భావించి శ్రీకృష్ణుడు ఆ క్షత్రియుల ఉత్సాహాన్ని హరిస్తూ ఈ భూమండలం మీది ధనుర్ధారులలో మిక్కిలి శ్రేష్ఠుడైన ఆ శిశుపాలుని సంహరించాడు. (25,26)

ప్రముఖులైన కరూష రాజులందరూ ఎవని గర్వాన్ని పెంపొందిస్తున్నారో, ఆ శిశుపాలుని ముందుగానే చంపి, శ్రీకృష్ణుడు పాండవుల కీర్తి గౌరవాలను పెంపొందించాడు. (27)

సుగ్రీవాది అశ్వాలు పూన్చబడిన రథాన్ని ఎక్కి ఉన్న కృష్ణుని ఎదిరింపలేక, శిశుపాలుని అక్కడనే వదిలి, సింహాన్ని చూసి పరుగెత్తే చిన్న మృగాల్లా తక్కిన రాజులంతా అక్కడనుండి పారిపోయారు. (28)

ద్విరథయుద్ధంలో ద్వేషంతో శ్రీకృష్ణుని మీదికి దాడి చేసిన శిశుపాలుడు గాలిచేత పెకలించబడిన కర్ణికారవృక్షం వలె శ్రీకృష్ణునిచేత దెబ్బకు మరణించాడు. (29)

సంజయా! పాండవులకొఱకు శ్రీకృష్ణుడు చూపిన పరాక్రమ వృత్తాంతమంతా నాకు తెలిసింది. ఆ శ్రీకృష్ణుని పనులను తలచుకొంటూంటే నేను శాంతిని పొందలేక పోతున్నాను. (30)

వృష్ణిసింహుడైన శ్రీకృష్ణుడు అగ్రనేతగా ఉంటే, ఆ పాండవులను ఎదిరింపగల శత్రువు వేరొకడుండడు. ఒకే రథం మీదున్న కృష్ణార్జునులను గురించి వింటేనే నా హృదయం భయంతో వణికిపోతోంది. (31)

సంజయా! తెలివితక్కువవాడైన నా కుమారుడు వారిరువురితో యుద్ధానికి వెళ్ళాకపోతే, శుభాన్ని పొందుతాడు. వెడితే ఇంద్రుడు, విష్ణువూ రాక్షససేనను సంహరించినట్లుగా వారిరువురూ కౌరవుల నందర్నీ దహించి వేస్తారు. (32)

అర్జునుడు ఇంద్రసమానుడు. వృష్ణివీరుడైన శ్రీకృష్ణుడు సనాతనుడైన శ్రీమహావిష్ణువు. వినయమూ, బలమూ కల, అజాతశత్రువు ధర్మరాజు ధర్మాచరణంలోనే ఆనందిస్తాడు. అని నా అభిప్రాయం. అలా కాకపోతే అభిమానధనుడైన యుధిష్ఠిరుడు తనను దుర్యోధనుడు ఎంతగానో అవమానించి నందులకు, క్రుద్ధుడై కౌరవులను ఎపుడో దహించివేసేవాడు.

సంజయా! క్రోధంతో ఉడికిపోతున్న యుధిష్ఠిరుని కోపానికి భయపడినంతగా, అర్జునుడి వల్లగాని, వాసుదేవుని వల్లగాని, భీమునివల్లగాని, నకుల సహదేవుల వల్లగాని నేను భయపడను. బ్రహ్మచర్యంతో ఉన్నవాడు, మహాతపస్వి ధర్మరాజు యొక్క మనస్సంకల్పం సిద్ధిస్తుంది. (33,34,35)

సంజయా! అతనికోసం చూసి ఇపుడు నేను భయపడడం యుక్తమే. నీవు త్వరగా రథంపై పాంచాలరాజు యొక్క సైన్యం విడిది చేశిన చోటికి వెళ్లు. అజాతశత్రువైన ధర్మరాజును కుశలమడుగు. మళ్లీ మళ్లీ ఇచ్చకంగా మాట్లాడు. నాయనా! బలవంతులలో శ్రేష్ఠుడు, మహాత్ముడూ ఆ జనార్దనుని కలిసి నా మాటగా కుశలమడుగు. ధృతరాష్ట్రుడు పాండవులతో శాంతిని కోరుకొంటున్నాడని చెప్పు. సంజయా! ధర్మరాజు వాసుదేవుడు చెప్పిన మాటనే తప్పక ఆచరిస్తాడు. (36,37,38)

శ్రీకృష్ణుడు వారికి ఆత్మసముడైన ఇష్టుడు. పండితుడు. ఎల్లపుడూ పాండవులకు హితం చేస్తాడు. సంజయా! నీవు అక్కడున్న పాండవులను, సృంజయవంశీయులను, శ్రీకృష్ణుని, సాత్యకిని, విరాటరాజును, ఉపపాండవులనూ నామాటగా క్షేమసమాచారం అడుగు. ఇంతేకాక ఇంకా నీకు భరత వంశీయులకు హితమని తోచిన మాటలను పాండవులకు చెప్పు. క్రోధానికికాని, యుద్ధానికిగాని కారణమయ్యే మాటలనేమీ మాట్లాడవద్దు. (39,40)

ఇది శ్రీమహాభారతమున ఉద్యోగపర్వమున సంజయ యానపర్వమను ఉపపర్వమున

ధృతరాష్ట్ర సందేశమను ఇరువది రెండవ అధ్యాయము. (22)

(దాక్షిణాత్యపాఠములోని ఒక అధికశ్లోకముతో కలిపి 41 శ్లోకములు)