సంజయుడు ఇట్లన్నాడు - ఉలూకుడు పాండవుల శిబిరంలోకి వెళ్లి పాండవులను కలిసి ధర్మరాజుతో ఇలా అన్నాడు.(1)

దూతల మాటలు ఎలా ఉంటాయో బాగా తెలిసినవాడవు. దుర్యోధనుడు ఆజ్ఞాపించినట్లు చెప్పే నా మాటలు విని నీవు కోపపడరాదు. (2)

యుధిష్ఠిరుడు ఇలా అన్నాడు. ఉలూకా! నీకేమీ భయంలేదు. ఆవేశపడకుండా చెప్పు. ముందు చూపులేని లుబ్ధుడు ఆ దుర్యోధనుని అభిప్రాయం చెప్పు. (3)

తేజస్వులు, మహాత్ములూ అయిన పాండవులూ, సృంజయులూ, మత్స్యులు, యశస్వి అయిన కృష్ణుడు, పుత్ర సహితులయిన విరాట ద్రుపదులూ, మిగిలిన రాజులూ అందరి మధ్య ఉలూకుడు ఇలా అన్నాడు. (4,5)

ఉలూకుడిట్లన్నాడు. యూధిష్ఠిరా! కౌరవ వీరులంతా వింటూ ఉండగా మహామనస్వి అయిన దుర్యోధనుడు నీతో చెప్పమన్నాడు - విను. (6)

నీవు జూదంలో ఓడింపబడ్డావు - ద్రౌపదిని సభలోకి లాక్కువచ్చాం. మగతనం ఉన్న మానవుడెవరికయినా అపుడు కోపం వచ్చి తీరుతుంది. (7)

పన్నెండేళ్ళు మిమ్మల్ని ఇంటినుండి అడవులకు వెడలగొట్టాము - సంవత్సరం పాటు విరాటునికి దాస్యం చేస్తూ పడి ఉన్నారు. (8)

పాండుపుత్రా! రాజ్యాపహరణం, అరణ్యవాసం, ద్రౌపదీ పరాభవం వీటినన్నిటినీ తలచుకొంటూ అయినా కోపంతో పురుషుడివిగా ప్రవర్తించు. (9)

అసమర్థుడయిన భీముడు ప్రతిజ్ఞ చేశాడుగా! చేతనైతే దుశ్శాసనుని రక్తం త్రాగమను. (10)

ఆయుధ పూజ జరిగింది. కురుక్షేత్రం అంతా బురద లేకుండా తయారైంది. మార్గాలన్నీ సమంగా చేశారు. గుర్రాలు చక్కగా బలిసి ఉన్నాయి. కృష్ణునితో సహా రేపు యుద్ధానికి రా! (11)

కుంటివాడు గంధమాదన పర్వతం ఎక్కాలనుకున్నట్లు భీష్మునితో యుద్ధంలో తలపడకుండానే బడాయి మాటలు పలుకుతున్నావే! (12)

ఎందుకిలా వాగుతావు భీమా! మాటలు ఆపి మగవాడికమ్ము - అణచరాని కర్ణునీ, బలవంతుల్లో ఉత్తముడయిన శల్యునీ, మహేంద్ర సమానుడయిన ద్రోణునీ జయించకుండానే రాజ్యం ఎలా ఆశిస్తున్నావు? (13-14)

ద్రోణుడు వేదంలోనూ, ధనుర్వేదంలోనూ ఆచర్యుడు. రెండింటి అంతం చూసినవాడు, యుద్ధంలో సర్వభారమూ వహిస్తాడు. చలనంలేకుండా స్థిరంగా సేనలో తిరుగుతూ పొరబడనివాడు. అటువంటి మహాతేజస్విని జయించాలనుకుంటున్నావు కాని అది జరిగేదికాదు. మేరు పర్వతాన్ని గాలి కుదిపినట్లు ఎప్పుడూ మనం వినలేదు కదా! (15-16)

నన్ను నీవు అన్నట్లే జరిగితే మేరు పర్వతాన్ని గాలి ఎగురకొట్టుతుంది. ఆకాశం నేలకూలుతుంది. కాలచక్రం వెనక్కు తిరుగుతుంది. (17)

బ్రతుకుమీద ఆశ ఉన్న వాడెవడయినా సరే-ఏనుగు నెక్కికానీ, గుర్రమెక్కికానీ, రథమెక్కికానీ ద్రోణుని ఎదిరించి సుఖంగా యింటికి చేరగలడా? (18)

ఈ భీష్మద్రోణులు, ఎవరినయినా చంపాలనుకుంటే దారుణ మయినవారి అస్త్రం తాకిన తరువాత వాడు ప్రాణాలతో బయట పడతాడా? వాడి కాళ్లు నేల మీద నిలుస్తాయా.? (19)

ఇక్కడి మాసేనను ఎవరూ ఎదుర్కొనలేరు - దేవతల సేనలాగా వెలిగిపోతోంది. స్వర్గాన్ని దేవతల లాగా రాజులంతా రక్షిస్తున్నారు. ఇంతటి సేనను నూతిలో కప్పలాగా తెలుసుకోలేక పోతున్నావు. (20)

నాలుగు దిక్కుల రాజులూ, కాంబోజులు, శకులు, ఖశులు, శాల్వులు, మత్స్యులు, కురుమధ్య దేశీయులు, మ్లేచ్ఛులు, పుళిందులు, ద్రావిడులు, ఆంధ్రులు, కాంచీ దేశీయులు - అంతా నా సేనను రక్షిస్తున్నారు. (21)

వివిధ దేశస్థులతో పెరిగిపోయి ఉన్న నా సేన గంగా వేగంలాగా దాటశక్యం కాకుండా ఉంది. ఏనుగుల యూథం మధ్యలో ఉన్న నాతో యుద్ధం చెయ్యాలనుకుంటున్నావు - ఎంత తెలివి తక్కువతనమో! (22)

యుధిష్ఠిరునితో ఇలా అని ఉలూకుడు మళ్లీ అర్జునుని వైపు తిరిగి ఇలా అన్నాడు. (23)

అర్జునా! ఎక్కువ గొప్పలెందుకు? మాటలు మాని యుద్ధం చెయ్యి. విజయం అనేది మానవ ప్రయత్నంతో కలుగుతుంది కాని ఇలా గొప్పలు చెప్పుకుంటే రాదు.

అర్జునా! కేవలం గొప్పలు చెప్పుకొంటేనే పనులు జరిగితే అందరికీ ప్రయోజనం సమకూరినట్లే. గొప్పలు చెప్పుకోవటం చేతకానిదెవరికి? (25)

నీకు కృష్ణుడు తోడున్నాడనీ తెలుసు - తాటిచెట్టంత విల్లు నీకుందనీ తెలుసు - నీలాంటి యోద్ధ లేకపోవడమూ తెలుసు - అంతా తెలిసే నీరాజ్యం హరిస్తున్నాను. (26)

మానవుడు పర్యాయ ధర్మంతో కూడా రాజ్యం పొందలేడు. బ్రహ్మ తనమనస్సంకల్పానికి అనుకూలంగా పనులు నెరవేరేటట్లు చేస్తాడు. (27)

నీవు ఏడుస్తూ ఉంటే పదమూడేళ్లూ రాజ్యం మేము అనుభవించాము. ఇపుడు నిన్ను బంధుసహితంగా చంపి మరీ అనుభవిస్తాను. (28)

అర్జునా! నిన్ను జూదంలో ఓడించి దాసుని చేసినవాడు ఈ గాండివం ఎక్కడికి పోయింది? భీమసేనుని బలం ఎక్కడుంది? (29)

గద దాల్చిన భీముని వల్లగాని, గాండివం దాల్చిన అర్జునుని వల్లగాని ఆనాడు మీకు ముక్తి లభించలేదు - పాపం ఏమీ ఎరగని ఆ ద్రౌపది గతి అయింది. (30)

పౌరుషం విడిచి దాస్యం చేసే మిమ్మల్ని ఆనాడు ద్రౌపది విడిపించింది. (31)

నపుంసకులని నేను ఆనాడు సభలో మిమ్మల్ని అన్నమాట నిజమే అయింది. విరాట నగరంలో అర్జునుడు సిగచుట్టాడు కదా! (32)

విరాటుని వంటశాలలో భీమసేనుడు వంటలు చేసి అలసిపోయాడు గదా - అదికూడా నా పనితనమే. (33)

ఇలా రాజులు తమ శత్రువుల మీద దండాన్ని ఎల్లప్పుడూ ప్రయోగిస్తారు. అందుచేతనే నీవుకూడా నపుంసకుడివై సిగచుట్టి కన్యలకు ఆటలు నేర్పావు. (34)

కృష్ణుని మీద భయంతోనో, నీమీది భయంతోనో నేను రాజ్యం ఇవ్వను - ఆ కేశవునితో వచ్చి యుద్ధం చెయ్యి. (35)

నేను ఆయుధం ధరించి యుద్ధంలో నిలిస్తే ఎదుర్కొనడమే తప్ప అక్కడ మాయలూ, ఇంద్రాజాలాలూ, మోసాలూ, బెదిరింపులూ పని చెయ్యవు. (36)

అమోఘమైన ఆయుధంతో నిలిచిన నన్ను ఎదిరించటానికి వేయిమంది కృష్ణులయినా, వందల కొద్దీ అర్జునులయినా సరే దిక్కుల వెంట పారిపోవలసిందే! (37)

భీష్మునితో యుద్ధానికయినా సిద్ధపడు లేదా కొండతో తలను పగులగొట్టుకో - లేదూ అగాధమయిన సేవా సముద్రాన్ని చేతులతో ఈది దాటు తెలుస్తుంది. (38)

ఆ మహాసముద్రంలో కృపుడనే పెద్దచేప ఉంది. వివింశతి అనే సర్పం ఉంది - బృహద్బలుడనే పెద్ద కెరటాలు, భూరిశ్రవుడనే తిమింగిలమూ ఉన్నాయి. (39)

భీష్ముడనే ఆగని ప్రవాహవేగం, ద్రోణుడనే మొసలి ఉన్న ఈ సేనా సముద్రంలో ఎవరూ ప్రవేశించలేరు పైగా కర్ణుడనే మత్స్యం ఉంది. శల్యుడనే సుడిగుండం ఉంది. కాంబోజరాజు అనే బడబాగ్ని ఉంది. (40)

దుశ్శాసనుడనే ప్రవాహం, శలుడు, శల్యుడు, అనే చేపలూ, సుషేణుడు, చిత్రాయుధుడు అనే ఏనుగు మొసలి ఉన్నాయి. సైంధవుడనే పర్వతం ఉంది. పురుమిత్రుడనే అగాధం ఉంది. దుర్మర్షణుడనే నీరుంది. శకుని అనే జలపాతం ఉంది. (41)

ఈ సేనా సముద్రంలో శస్త్రాలనే ప్రవాహాలున్నాయి. అవి పెరుగుతాయే కాని తరగవు. దాంట్లో దిగితే ఎంతో శ్రమ, మనసు నశిస్తుంది. బంధువులంతా చచ్చిపోతారు. అపుడు నీ మనసుకు పరితాపం కలుగుతుంది. (42)

అర్జునా! అపవిత్రుడు స్వర్గం నుండి గెంటివేయ బడినట్లుగా నీ మనస్సు రాజ్యపాలనం నుండి వెనుదిరుగుతుంది. తపస్సు చేయనివానికి స్వర్గం దుర్లభం. అలాగే నీకూ రాజ్యం దుర్లభం. (43)

ఇది శ్రీమహాభారతమున ఉద్యోగపర్వమున ఉలూకదూతాగమన పర్వమను ఉపపర్వమున

ఉలూకవాక్యమను నూట అరువదిఒకటవ ఆధ్యాయము. (161)