వైశంపాయనుడిలా అన్నాడు- జనమేజయా! అస్త్రవిద్యాభ్యాసాన్ని ముగించిన పాండవులనూ, ధార్తరాష్ట్రులనూ చూసి కృపుడూ, సోమదత్తుడూ, బుద్ధిమంతుడైన బాహ్లీకుడూ, భీష్ముడూ, వ్యాసుడూ, విదురుడూ దగ్గరున్న సమయంలో ద్రోణుడు ధృతరాష్ట్రమహారాజుతో ఇలా అన్నాడు. (1,2)

రాజా! కురుసత్తమా! నీ కుమారుల అధ్యయనం పూర్తి అయినది. తమ అనుమతితో వారు తమ విద్యను ప్రదర్శిస్తారు. అప్పుడు ధృతరాష్ట్రమహారాజు పరమానందపడి ఇలా అన్నాడు. (3 1/2)

ధృతరాష్ట్రుడిలా అన్నాడు- భారద్వాజా! బ్రాహ్మణోత్తమా! తమరెంతో ఘనకార్యం చేశారు. (4)

అస్త్ర విద్యాప్రదర్శనకై అనువైన సమయాన్నీ, అనువైన ప్రదేశాన్నీ, నిర్వహించవలసిన విధానాన్నీ నిర్ణయించి నన్ను ఆదేశించండి. నేను ఆ విధంగా ఏర్పాటు చేయిస్తాను. (5)

నేను అంధుడనైనందున కలతపడుతున్నాను. కానీ అస్త్రవిద్యాప్రదర్శనకై ఒకరినొకరు మించిపోయే ప్రయత్నం చేసే నాకుమారులను చూడగల అదృష్టం గల ఇతరులకోసం ఆశపడుతున్నాను. (6)

(ద్రోణునితో ఆవిధంగా పలికి ధృతరాష్ట్రుడు) ధర్మవత్సలా! విదురా! ద్రోణాచార్యులు చెప్పినట్లు చేయి. మనకు ఇంతకన్నా ప్రియమైనది మరొకటి లేదనుకొంటున్నాను. (7)

ఆ తరువాత రాజు దగ్గర సెలవు తీసికొని విదురుడు (ద్రోణునితోపాటు)బయటకు వచ్చాడు. మహాప్రాజ్ఞుడైన రంగమంటపానికై స్థలాన్ని ఎంపికచేసి కొలిపించాడు. (8)

సమతలమై పొదలులేక ఉత్తర దిక్కుపల్లంగా ఉన్న స్థలాన్ని నిర్ణయించి మంచి నక్షత్రం గల తిథిలో వాస్తుపూజ జరిపించాడు. వాగ్మి అయిన ద్రోణుడు వాస్తుపూజా కార్యక్రమాన్ని ముందే ఘోషింపజేసి వీరులను ఆహ్వానించాడు. తర్వాత ఆ మహారాజశిల్పులు రంగభూమిపై వాస్తుశాస్త్రానుసారం యథావిధిగా విశాలమైన ప్రేక్షాగృహాన్ని చక్కగా సమకూర్చారు. రాజూ, అంతఃపురకాంతలూ కూర్చొని చూడటానికి అన్నివిధాల అస్త్రశస్త్రాలతో కూడిన భవనాన్ని ఏర్పాటుచేశారు. జానపదులు తాము కూర్చొని తిలకించటానికి వీలుగా ఎత్తైన పెద్దపెద్ద మంచెలను ఏర్పాటు చేయించారు. విలువైన పల్లకీలను కూడా తయారు చేయించారు. (9-12)

ఆ తర్వాత నిర్ణయించినరోజు రాగానే ధృతరాష్ట్ర మహారాజు మంత్రులతోపాటు భీష్ముని, ఆచార్యశ్రేష్ఠుడైన కృపునీ, బాహ్లీకునీ, సోమదత్తునీ, భూరిశ్రవసునీ, ఇతరకౌరవులనూ, మంత్రులనూ వెంటపెట్టుకొని నగరానికి వెలుపల ఉన్న ఆ ప్రేక్షాగృహానికి వచ్చాడు. ఆ ప్రేక్షాగృహం ముత్యాల జాలర్లతో వైడూర్యమణులతో అలంకరింపబడి ఉన్నది. స్వర్ణమయమై దివ్యంగా శోభిస్తుంది. (13,14)

విజయశీలురలో శ్రేష్ఠుడా! సౌభాగ్యవతి అయిన గాంధారి, కుంతి, అంతఃపురకాంతలందరూ ఆభరణాలు ధరించి దాసీజనంతో కలిసి ఆనందంగా దేవతాకాంతులు మేరు పర్వతంపై నిలిచినట్లు మంచెలపైకెక్కారు. కుమారుల అస్త్రవిద్యానైపుణ్యాన్ని చూడాలని బ్రాహ్మణ, క్షత్రియులతో పాటు నాలుగువర్ణాలవారూ నగరం నుండి వేగంగా అక్కడకు వచ్చి చేరారు. క్షణకాలంలో అక్కడ పెద్ద జనసముదాయం గుమిగూడింది. (15-17)

మ్రోయింపబడిన వివిధవాద్యధ్వనుల వలనా, ప్రజల కుతూహలం వలనా ఆ జనసముదాయం అప్పుడు ఘోషించే మహాసముద్రమే అయింది. (18)

అప్పుడు తెల్లని బట్టలు కట్టి, తెల్లని యజ్ఞోపవీతాన్ని ధరించి తెల్లనిపూలమాలలనూ చందనాలనూ అలంకరించుకొని పుత్రునితో కూడా ద్రోణాచార్యుడు గంగస్థల మధ్యభాగంలోనికి వచ్చాడు. ఆయన తల, మీసాలు తెల్లబడి ఉన్నాయి. అగ్నితో కూడిన ఆదిత్యుడు నిర్మలగగనం మిదకు వచ్చినట్టు ఆ ద్రోణుడు కుమారునితో సహా రంగమధ్యానికి వచ్చాడు. (19,20)

బలవంతులలో శ్రేష్ఠుడైన ఆ ద్రోణుడు సకాలంలో దేవపూజ చేశాడు. బ్రాహ్మణులచే మంత్రపూర్వకంగా మంగళవిధి నిర్వర్తింపజేశాడు. (21)

ధృతరాష్ట్రమహారాజు సువర్ణమణి పుష్పాలనూ, వివిధవస్త్రాలనూ దక్షిణగా ద్రోణకృపుల కిచ్చాడు. సుఖప్రాప్తి కోసం పుణ్యాహవాచనమూ, దానహోమాది పుణ్యకర్మలూ ముగిసిన తరువాత వివిధశస్త్రాస్త్రసామగ్రిని తీసికొని చాలామంది రంగస్థలం ప్రవేశించారు. (22)

ఆ తరువాత భరతశ్రేష్ఠులయిన ఆ వీరులంతా వ్రేళ్ళతొడుగులను ధరించి, నడుం బిగించి, అమ్ములపొదులను ధరించి, ధనుస్సులు చేతబట్టి పెద్దపెద్ద రథాలనెక్కి రంగస్థలం పైకి వచ్చారు. (23)

యుధిష్ఠిరుడు మొదలయిన ఆ నరశ్రేష్ఠులు పెద్దవారి వరుసలో వచ్చి రంగమధ్యంలో ఉన్న ద్రోణునకు నమస్కరించి యథావిధిగా ద్రోణాచార్యునీ, కృపాచార్యున్ అర్చించారు.

వారిచ్చిన దీవెనలతో కుమారులంతా సంతుష్ట మనస్కులైనారు. ఆ తరువాత బలిపుష్పాలతో అలంకరింపబడి ఉన్న శస్త్రాలకు నమస్కరించి రక్తచందనంతో కూడిన పూలతో మరలా స్వయంగా అర్చించారు కౌరవులు. వారంతా ఎఱ్ఱచందనాన్ని పూసికొని, ఎఱ్ఱని పూలమాలలను ధరించి, ఎఱ్ఱని పతాకలను రథాలపై నిలుపుకొని ఉన్నారు. వారి కన్నుల కొనలు ఎఱ్ఱబడి ఉన్నాయి. ఆ తరువాత మేలిమిబంగారు నగలు ధరించి ఉన్న పరంతపులయిన ఆ కురురాజకుమారులు ద్రోణుని అనుమతితో ముందుగా తమ ధనుర్బాణాలను చేతబట్టి, అల్లెత్రాటిని బిగించి, వివిధాకారాలతో ఉన్న బాణాలను ఎక్కుపెట్టి టంకారంతోనూ, చప్పట్లతోనూ సమస్తభూతాలనూ అర్చించారు.

ఆపై ఆ కుమారులంతా ఆశ్చర్యకరంగా అస్త్రవిద్యను ప్రదర్శించారు. (24)

కొందరు మనుష్యులు బాణాలు మీదపడతాయన్న భయంతో తలలు వంచారు. మిగిలినవారు పరమాశ్చర్యంతో ఏ మాత్రం భయపడకుండా అదంతా చూచారు. (25)

వారు గుఱ్ఱాలపై స్వారీచేస్తూ తమతమ నామధేయాలతో ప్రకాశిస్తున్న వివిధ బాణాలను చాలా నేర్పుగా వదలుతూ వేగంగా లక్ష్యాలను బ్రద్దలు కొట్టసాగారు. (26)

ధనుర్బాణాలు ధరించిన ఆ రాజకుమారుల సముదాయాన్ని గంధర్వ నగరంగా భావించి చూస్తూ ఆ ప్రేక్షకులంతా ఆశ్చర్యచకితులయ్యారు. (27)

జనమేజయా! వందలు, వేల కొలదిగ గుంపులు గుంపులుగా కూడి ఉన్న కొందరు మనుష్యులు ఆశ్చర్యంతో కన్నులు వికసింపజేసి చూస్తూ హఠాత్తుగా 'భళీభళీ' అని అరవసాగారు. (28)

ఆ కుమారసముదాయం అస్త్ర విద్యాప్రదర్శనను ముగించి రథాలను వివిధమార్గాలలో నడిపించే విన్యాసాలను చూపారు. ఆపై ఏనుగులనెక్కి, గుఱ్ఱాలనెక్కి యుద్ధం చేయటాన్నీ, కుస్తీ పట్టటంలోని నేర్పును కూడా ప్రదర్శించారు. (29)

ఆ తరువాత కత్తీ, డాలూ ధరించి ఒకరిపై ఒకరు దాడిచేస్తూ కత్తి త్రిప్పటంలోని శాస్త్రీయమార్గాలను ప్రదర్శించారు. ఈ విధంగా రథాలు, ఏనుగులు, గుఱ్ఱాలు ఎక్కి, పాదచారులై కూడా ప్రదర్శనలిచ్చారు. (30)

అక్కడున్న ప్రేక్షకులు కత్తీ, డాలూ పట్టడంలో అందరి ప్రయోగాలనూ; వాటిలోని లాఘవాన్నీ, సౌష్ఠవాన్నీ, కళను, స్థిరత్వాన్ని, గట్టిపట్టును కూడా గమనించారు. (31)

ఆ తరువాత నిరంతరమూ ఒకరినొకరు గెలవాలన్న కోరిక గల దుర్యోధన, భీమసేనులు గదలు చేత బట్టి రంగభూమిపైకి వచ్చారు. అప్పుడు వారు ఒక్కొక్క శిఖరం గల రెండు పర్వతాల వలె కనిపించారు. (32)

ఆ మహాబాహులిద్దరూ నడుం బిగించి పౌరుషాన్ని ప్రదర్శించటానికి సన్నద్ధులై గర్జిస్తూ ఆడయేనుగుకోసం పోరాడబోతున్న రెండు మదపుటేనుగుల వలె కన్పించారు. (33)

ఆ మహాబలులిద్దరూ తమ గదలను ప్రదక్షిణంగానూ, అప్రదక్షిణం గానూ మండలాకారంలో త్రిప్పుతూ రెండు మదపుటేనుగుల వలె రంగమండపంపై తిరుగసాగారు. (34)

విదురుడు ధృతరాష్ట్రునకూ, కుంతి గాంధారికీ ఆ కుమారుల చేష్టలన్నింటినీ నివేదించసాగారు. (35)

ఇది శ్రీమహాభారతమున ఆదిపర్వమున సంభవపర్వమను ఉపపర్వమున అస్త్రదర్శనమను నూట ముప్పది మూడవ అధ్యాయము. (133)

(దాక్షిణాత్య అధికపాఠం 7 1/2 శ్లోకాలతో కలిపి మొత్తం 42 1/2 శ్లోకాలు)