221. రెండువందల ఇరువది యొకటవ అధ్యాయము
(ఖాండవ దాహపర్వము)
కృష్ణార్జునులు ఖాండవవనమున అగ్నిదేవుని చూచుట.
వైశంపాయన ఉవాచ
ఇంద్రప్రస్థే వసంతస్తే జఘ్నురన్యాన్ నరాధిపాన్ ।
శాసనాద్ ధృతరాష్ట్రస్య రాజ్ఞః శాంతనవస్య చ ॥ 1
వైశంపాయనుడు అన్నాడు -
రాజైన ధృతరాష్ట్రుడు, పితామహుడు శాంతనవుడు ఆజ్ఞాపించగా ఇంద్రప్రస్థనగరంలో నివసిస్తూ పాండవులు శత్రురాజులందరినీ జయించారు. (1)
ఆశ్రిత్య ధర్మరాజానం సర్వలోకోఽవసత్ సుఖమ్ ।
పుణ్యలక్షణకర్మాణం స్వదేహమివ దేహినః ॥ 2
జీవాత్మ పుణ్యకర్మల ఫలంగా సుంద్రదేహాన్ని పొంది ఆనందించినట్లు పుణ్యకర్మలను మాత్రమే ఆచరించే ధర్మరాజు పాలనలో లోకమంతా సుఖానుభవాన్ని పొందింది. (2)
స సమం ధర్మకామార్థాన్ సిషేవే భరతర్షభ ।
త్రీనివాత్మసమాన్ బంధూన్ నీతిమానివ మానయన్ ॥ 3
నీతిపరుడయిన పురుషుడు ధర్మార్థకామాలు మూడింటినీ సమంగా సేవించినట్లు ఆత్మసములైన బంధువుల వలె గౌరవిస్తూ ధర్మరాజు ధర్మార్థకామాలను సేవించాడు. (3)
తేషాం సమవిభక్తానామ్ క్షితౌ దేహవతామివ ।
బభౌ ధర్మార్థకామానాం చతుర్థ ఇవ పార్థివః ॥ 4
ఆయన పాలనలో ధర్మార్థకామపురుషార్థాలు శరీరం దాల్చినవా అన్నట్లు ప్రకాశించాయి. నాల్గవ పురుషార్థం మోక్షం సాక్షాత్తుగా ధర్మజుడై ప్రకాశించింది. (4)
అధ్యేతారం పరం వేదాన్ ప్రయోక్తారం మహాధ్వరే ।
రక్షితారం శుభాంల్లోకాన్ లేభిరే తం జనాధిపమ్ ॥ 5
ప్రజలందరు ధర్మజుని పొంది పరబ్రహ్మ చింతన చేసేవానిగా, యాగాల్లో వేదాంశాలు ఉపయోగించే వానిగా, శుభలోకాలు రక్షించేవానిగా గుర్తించారు. (5)
అధిష్ఠానవతీ లక్ష్మీః పరాయణవతీ మతిః ।
వర్ధమానోఽఖిలో ధర్మః తేనాసీత్ పృథివీక్షితామ్ ॥ 6
చంచల అయిన లక్షి యుధిష్ఠిరుని కారణంగా రాజులలో స్థిరనివాసాన్ని ఏర్పరచుకొన్నది. బుద్ధి ఉత్తమ నిష్ట కలిగిన దయింది, ధర్మం దినదినమ్ ప్రవర్ధమయ్యేలా మారింది. (6)
భ్రాతృభిః సహితో రాజా చతుర్భిరధికం బభౌ ।
ప్రయుజ్యమానైర్వితతః వేదైరివ మహాధ్వరః ॥ 7
అవసరసమయాన సోదరుల నుపయోగిమ్చే ధర్మరాజు నాలుగువేదాలు యజ్ఞంలో ఉపయోగించేటట్లు వారిని తీర్చిదిద్దాడు. వారందరు అతని ఆజ్ఞావశులై చరింపసాగారు. (7)
తం తు ధౌమ్యాదయో విప్రాః పరివార్యోపతస్థిరే ।
బృహస్పతిసమా ముఖ్యాః ప్రజాపతిమివామరాః ॥ 8
బృహస్పతిసములైన దేవతాశ్రేష్ఠులు ప్రజాపతిని సేవించినట్లు ధౌమ్యాదులైన బ్రాహ్మణులందరు ఎల్లవేళలా ధర్మజుని అన్నివైపుల చుట్టి సంరక్షించసాగారు. (8)
ధర్మరాజే హ్యతిప్రీత్యా పూర్ణచంద్ర ఇవామలే ।
ప్రజానాం రేమిరే తుల్యం నేత్రాణి హృదయాని చ ॥ 9
నిర్మల చంద్రునిపై ప్రజలు ప్రీతిని చూపినట్లు ప్రజలందరి నేత్ర్రాలు, హృదయాలు ధర్మజుని మీది ప్రేమతో ఆనందించాయి. (9)
న తు కేవలదైవేన ప్రజాభావేన రేమిరే ।
యద్ బభూవ మనఃకాంతం కర్మణా స చకార తత్ ॥ 10
ధర్మరాజు దైవికంగా ఏర్పడిన రాజని ప్రజలు సంతోషించలేదు. మనస్సుతో, భక్తిభావంతో సంతసించారు. ప్రజల మనోభీష్టాలకు అనుగుణంగా ధర్మరాజు సత్కృత్యాలను ఆచరించాడు. (10)
న హ్యయుక్తం న చాసత్యం నాసహ్యం న చ వా ప్రియమ్ ।
భాషితం చారుభాషస్య జజ్ఞే పార్థస్య ధీమతః ॥ 11
సదా మంచినే మాట్లాడే కుంతీనందనుని ముఖమ్ నుండి అసత్యం, అయుక్తం, అసహ్యమ్, అప్రియం అయిన వచనాలు ఎన్నడూ వెలువడలేదు. (11)
స హి సర్వస్య లోకస్య హితమాత్మన ఏవ చ ।
చికీర్షన్ సుమహాతేజాః రేమే భరతసత్తమ ॥ 12
భరతశ్రేష్ఠా! తేజోవంతుడైన ధర్మజుడు ప్రజలందరి హితం తన హితంగా భావించి వారిని ఆనందపరిచి తాను ఆనందించాడు. (12)
తథా తు ముదితాః సర్వే పాండవా విగతజ్వరాః ।
అవసన్ పృథివీపాలాన్ తాపయంతః స్వతేజసా ॥ 13
ఆ విధంగా పాండవులందరు తమతేజస్సుచే శత్రురాజులను లొంగదీసికొని నిశ్చింతగా, సంతోషంతో ఇంద్రప్రస్థంలో జీవించారు. (13)
తతః కతిపయాహస్య బీభత్సుః కృష్ణమబ్రవీత్ ।
ఉష్ణాని కృష్ణ వర్తంతే గచ్ఛామో యమునామ్ ప్రతి ॥ 14
కొన్ని రోజులకు అర్జునుడు శ్రీకృష్ణునితో అన్నాడు - "వేసవి కాలం వచ్చింది. యమునానదికి వెళ్దామా'. (14)
సుహృజ్జనవృతౌ తత్ర విహృత్య మధుసూదన ।
సాయాహ్ణే పునరేష్యావః రోచతాం మే జనార్దన ॥ 15
మధుసూదనా! మిత్రులతో కలిసి సాయంకాలం వరకు విహరిమ్చి తిరిగి వద్దాం. మీ అనుమతిని తెల్పండి". (15)
వాసుదేవ ఉవాచ
కుంతీమాతర్మమాప్యేతద్ రోచతే యద్ వయం జలే ।
సుహృజ్జనావృతాః పార్థ విహరేమ యథాసుఖమ్ ॥ 16
వాసుదేవుడు పలిఖాడు - కుంతీనందనా! నాకూ ఈ కోరిక ఉంది. మనం స్నేహితులతో కలిసి యమునానదికి వెళ్లి జలవిహారం చేసి సుఖమ్గా తిరిగివద్దాం. (16)
వైశంపాయన ఉవాచ
ఆమంత్ర్య తౌ ధర్మరాజమ్ అనుజ్ఞాప్య చ భారత ।
జగ్మతుః పార్థగొవిందౌ సుహృజ్జనవృతౌ తతః ॥ 17
వైశంపాయనుడు అన్నాడు - భారతా! వారిలా అభిప్రాయపడి, ధర్మజుని అనుమతిగైకొని, స్నేహితులతో యమునావిహారానికి వెళ్ళాడు. (17)
విహారదేశం పంప్రాప్య నానాద్రుమమనుత్తమమ్ ।
గృహైరుచ్చావచైర్యుక్తమ్ పురందరపురోపమమ్ ॥ 18
భక్ష్యైర్భోజ్యైశ్చ పేయైశ్చ రమయద్భిర్మహాదనైః ।
మాల్యైశ్చ వివిధైర్గంధైః యుక్తం వార్ష్ణేయపార్థయోః ॥ 19
వివేశాంతఃపురం తూర్ణమ్ రత్నైరుచ్చావచైః శుభైః ।
యథోపజోషం సర్వశ్చ జనశ్చిక్రీడ భారత ॥ 20
ఆ విహారప్రదేశం ఎన్నో చెట్లతో, చిన్న, పెద్ద భవనాలతో ఇంద్రుని నగరంలా ఉంది. అంతఃపురస్త్రీలతో బాటు ఆ ప్రదేశం పరిమళభరితమ్ అయింది. రత్నాలతో, ఉత్తమస్త్రీలతో శ్రీకృష్ణార్జునులు క్రీడాభవనం వెలుపలికి వచ్చారు. అచట ఎవరికి వారు యమునాతీరంలో తమ స్వేచ్ఛానుసారం జలక్రీడలు ఆచరించారు. (18-20)
స్త్రియశ్చ విపులశ్రోణ్యః చారుపీనపయోధరాః ।
మదస్ఖలితగామిన్యః చిక్రీడుర్వామలోచనాః ॥ 21
ఆకర్షణీయమైన వక్షఃస్థలం, విశాలనితంబాలు గలిగి మందగామినులై సుందరస్త్రీలంతా క్రీడించారు. (21)
వనే కాశ్చిజ్జలే కాశ్చిత్ కాశ్చిత్ వేశ్మసు చాంగనాః ।
యథాయోగ్యం యథాప్రీతి చిక్రీడుః పార్థకృష్ణయోః ॥ 22
శ్రీకృష్ణార్జునుల ప్రీతికి అనుగుణంగా కొంతమంది స్త్రీలు వనంలో, కొంతమంది జలంలో, కొంతమంది భవనాల్లో సముచితంగా క్రీడించారు. (22)
ద్రౌపదీ చ సుభద్రా చ వాసాంస్యాభరణాని చ ।
ప్రాయచ్ఛతాం మహారాజ తే తు తస్మిన్ మదోత్కటే ॥ 23
మహారాజా! ద్రౌపది, సుభద్రకూడ ఆ పరవశమైన వాతావరణంలో వస్త్రాలు, ఆభరణాలు, దాసీజనులకు సమర్పించారు. (23)
కాశ్చిత్ ప్రహృష్టా ననృతుః చక్రుశుశ్చ తథాపరాః ।
జహసుశ్చ పరా నార్యః జగుశ్చాన్యా వరస్త్రియః ॥ 24
కొంతమంది సంతోషంతో నృత్యం చేశారు. కొంతమంది కోలాహలం చేశారు. కొంతమంది స్త్రీలు విరగబడినవ్వారు. కొంతమంది ఆ విహారంలో గానం చేశారు. (24)
రురుధుశ్చాపరాస్తత్ర ప్రజఘ్నుశ్చ పరస్పరమ్ ।
మంత్రయామాసురన్యాశ్చ రహస్యాని పరస్పరమ్ ॥ 25
కొందరు మిగతాస్త్రీలను అడ్డగించారు. పరస్పరమ్ బాధించుకొన్నారు. కొందరు మంత్రాంగాలు చేశారు. రహస్యాల్ని ఒకరినొకరు చెప్పుకొన్నారు. (25)
వేణువీణామృదంగానాం మనోజ్ఞానాం చ సర్వశః ।
శబ్దేన పూర్వతే హర్మ్యం తద్ వనం సుమహర్ధిమత్ ॥ 26
ఆ భవనం, ఆ యమునా తీరవనం అందంగా మ్రోగే వేణు, వీణా, మృదంగవాద్యాల ధ్వనులతో అన్నివైపులా మారుమ్రోగాయి. (26)
తస్మింస్తదా వర్తమానే కురుదాశార్హనందనౌ ।
సమీపం జగ్మతుః కంచిదుద్దేశం సుమనోహరమ్ ॥ 27
ఈ విధంగా యమునాతీరంలో క్రీడావనవిహారం జరుగుతూ ఉంటే శ్రీకృష్ణార్జునులు ఇరువురూ సమీపాన ఉన్న ఒక అందమైన ప్రదేశానికి చేరారు. (27)
తత్ర గత్వా మహాత్మానౌ కృష్ణౌ పరపురంజయౌ ।
మహార్హాసనయో రాజన్ తతస్తౌ సంనిషీదతుః ॥ 28
తత్ర పూర్వవ్యతీతాని విక్రాంతానీతరాణి చ ।
బహూని కథయిత్వా తౌ రేమాతే పార్థమాధవౌ ॥ 29
రాజా! అక్కడకు చేరిన శత్రుపురనాశకులు, మహాత్ములైన శ్రీకృష్ణార్జునులు విలువైన సింహాసనాలపై అసీనులు అయ్యారు. పూర్వం ఆచరించిన వీరవిహారాలనూ, పరిహాసప్రసంగాలనూ చాలా చెప్పుకొంటూ ఆ ప్రదేశంలో ఆనందించారు. (28,29)
తత్రోపవిష్టౌ ముదితౌ నాకపృషేఽశ్వినావివ ।
అభ్యాగచ్ఛద్ తదా విప్రః వాసుదేవధనంజయౌ ॥ 30
స్వర్గలోకంలో అశ్వినీదేవతల వలె ఉండి ఆసీనులై సంతోషిస్తున్న కృష్ణార్జునుల సమీపానికి బ్రాహ్మణుడొకడు వచ్చాడు. (30)
బృహచ్ఛాలప్రతీకాశః ప్రతప్తకనకప్రభః ।
హరిపింగోజ్జ్వలశ్మశ్రుః ప్రమాణాయామతః సమః ॥ 31
ఆ బ్రాహ్మణుడు పెద్దమద్దిచెట్టు వలె పొడుగుగా ఉన్నాడు. మెరిసే బంగారు రంగులో వెలిగిపోతున్నాడు. నీలం, ఎరుపురంగులతో అతని అవయవాలు మెరుస్తున్నాయి. ఔన్నత్యానికి తగిన బలం కలిగి ఉన్నాడు. (31)
తరుణాదిత్యసంకాశః చీరవాసా జటాధరః ।
పద్మపత్రాననః పింగః తేజసా ప్రజ్వలన్నివ ॥ 32
ప్రాతఃకాలసూర్యకాంతితో సమాన తేజస్సు కలిగి ఉన్నాడు. జటాధారియై పట్టుబట్టలు ధరించాడు. పద్మపత్రకాంతితో ముఖం ఉంది. పింగళవర్ణ తేజస్సుతో వెలిగిపోతున్నాడు. (32)
ఉపసృష్టం తు తం కృష్ణః భ్రాజమానం ద్విజోత్తమమ్ ।
అర్జునో వాసుదేవశ్చ తూర్ణముత్పత్య తస్థతుః ॥ 33
ఆ తేజస్వి ద్విజశ్రేష్ఠుడు సమీపానికి రాగానే కృష్ణార్జునులు ఆసనాల నుంచి లేచి నిలబడి స్వాగతం పలికారు. (33)
ఇతి శ్రీమహాభారతే ఆదిపర్వణి ఖాండవపర్వణి బ్రాహ్మణరూప్యనలాగమనే ఏకవింశత్యధిక ద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 221 ॥
ఇది శ్రీమహాభారతమున ఆదిపర్వమున ఖాండవదాహపర్వమను
ఉపపర్వమున బ్రాహ్మణరూపి అనలాగమము అను రెండువందల ఇరువది ఒకటవ అధ్యాయము. (221)