వైశంపాయనుడిలా అన్నాడు - అనంతరం ఒక సాయంకాల సమయంఓ ద్రౌపదితో పాటుగ దుఃఖశోకపరాయణులైన పాండవులు కూర్చుండి మాట్లాడుకొంటూ ఉన్నారు. (1)

పాండవుల ప్రియురాలు, దర్శనీయురాలు (సౌందర్యవతి), పండితురాలు, పతివ్రత అయిన ద్రౌపది ధర్మరాజుతో ఈ విధంగా మాటలాడింది. (2)

ద్రౌపది ఇలా పలికింది - రాజా! క్రూరుడు, దుర్మార్గుడు, పాపి అయిన దుర్యోధనుడికి మనపట్ల కొంచెం కూడా విచారం లేదు అని భావిస్తున్నాను. (3)

దుర్బుద్ధి అయిన ఆ దుర్యోధనుడు నాతోబాటు నిన్ను కేవలం కట్టుకొన్న వస్త్రాలతో వనానికి పంపి, ఏమాత్రం పశ్చాత్తాపం పడటం లేదు. (4)

శ్రేష్ఠుడవు. ధర్మపరుడవూ అయిన నిన్ను గురించి అపుడు కఠినమైన మాటలాడి దుష్కర్మలు చేసే దుర్యోధనుడిది ఇనుము వంటి కఠిన హృదయం (5)

సుఖాలనుభవించడానికి యోగ్యుడవైన నీకు ఇటువంటి కష్టాన్ని కల్గించి, దుర్మార్గుడు, పాపి అయిన ఆ దుర్యోధనుడు తన స్నేహితులతోపాటు ఆనందిస్తున్నాడు. (6)

భరతశ్రేష్ఠా! నారబట్టలు కట్టుకొని నీవు వనవాసానికి బయలుదేరినపుడు కేవలం నలుగురు పాపాత్ముల నేత్రాల నుండి మాత్రమే అశ్రువులు రాలేదు. (7)

రాజా! దుర్యోధనుడు, కర్ణుడు, దుర్మార్గుడైన శకుని, ఉగ్రస్వభావుడు, దుష్టసోదరుడూ అయిన దుఃశాసనుడు అనే ఈ నలుగురు పాపాత్ముల కళ్ళ నుండి అశ్రువులు రాల లేదు. (8)

కురుసత్త్మా! తక్కిన కురువంశీయులందరు దుఃఖంతో వ్యాకులపడ్డారు. వారినేత్రాల నుండి అశ్రువిందువులు రాలాయి. (9)

మహారాజా! ఇపుడు నీవు నిదురించే శయ్యను చూస్తే, మునుపు నీ రాజోచితమైన శయ్య గుర్తుకువచ్చి, నీ గురిమ్చే దుఃఖిస్తున్నాను. నీవు కష్టాలు పడదగిన వాడవు కాదు. సుఖాలనుభవింపదగినవాడవు. (10)

సభామధ్యంలో ఏనుగుదంతాలతో నిర్మితమయిన రత్నసింహాసనం చూసిన నేను దర్భలతో చేయబడిన ఈ ఆసనాన్ని చూస్తే, దుఃఖం నా హృదయాన్ని దహించేస్తుంది. (11)

రాజా! మునుపు ఇంద్రప్రస్థంలో సభలో రాజులందరితో కూడి ఉన్న నిన్ను చూశాను. ఆ స్థితిలో ఇక్కడ నిన్ను చూడలేని నా హృదయానికి శాంతి లేదు. (12)

భారతా! మునుపు సూర్యుని వంటి తేజస్సుతో, మంచిగంధం పూయబడిన నిన్ను చూసే నాకు ఇపుడు బురద, ధూళి అంటిన నిన్ను చూస్తే ఎంతో దుఃఖం కలుగుతోంది. (13)

రాజేంద్రా! మునుపు స్వచ్ఛంగా ప్రకాశిస్తున్న పట్టువస్త్రాలను ధరించిన నిన్ను చూశాను. ఇపుడిలా నారబట్టలు కట్టుకొన్న నిన్ను చూడవలసివచ్చింది. (14)

అపుడు మన ఇంటి నుండి వేలకొలది బ్రాహ్మణులకు రుచికరమైన పలువంటకాలతో బంగారు పాత్రలతో అన్నం తీసికొనివెళ్ళేవారు. (15)

రాజా! ప్రభూ! యతులకు, బ్రహ్మచారులకు, గృహస్థులకు మిక్కిలి రుచికరమైన భోజనం అపుడు పెట్టబడేది. (16)

మునుపు రాజభవనంలో బంగారుపాత్రలు అన్ని విధాన ఇష్టాలైన వంటకాలతో నిండి ఉండేవి. ప్రతిదినమూ బ్రాహ్మణులను వారివారి ఇష్టాలకు అనుగుణంగా సత్కరించేవాడివి. (17)

ఆ వైభవమంతా ఇపుడు చూడలేని నా హృదయానికి శాంతి ఎక్కడిది? మహారాజా! అందమైన కుండలాలు చెవులకు ధరించిన, యువకులైన నో సోదరులు, రుచికరాలైన వంటకాలతో భుజించేవారు. అట్టివారు ఇపుడు వన్యాలైన కందమూలఫలాలతో జీవించడం నేను చూస్తున్నాను. ఇక నా హృదయానికి శాంతి ఎక్కడిది? (18,19)

మనుష్యేంద్రా! దుఃఖాలనుభవించడానికి యోగ్యులు కాని నీ సోదరులను చూస్తూంటే నా మనస్సు శాంతించడం లేదు. ఈ వనవాసకష్టాన్ని అనుభవిస్తూ దుఃఖిస్తూన్న ఈ భీమసేనుని గురించి తలచుకొంటూన్న సమయంలో నీకు శత్రువుల పట్ల కోపం కలగటం లేదా! యుద్ధంలో వెన్ను చూపనివీరుడు

ఈనాడు స్వయంగా పనులన్నీ చేస్తున్నాడు. సుఖభోగాలకు అర్హుడు, దుఃఖం అనుభవిస్తున్నాడు. భీమసేనుణ్ణి చూస్తే నీకు క్రోధం ఎందుకు రావటంలేదు? (20,21 1/2)

వివిధాలైన వాహనాల చేత, ఉన్నతాలైన పలువస్త్రాల చేత సత్కారాలు పొందిన భీమసేనుడు వనంలో కష్టాలనుభవిస్తూంటే నీకు కోపం ఎందుకు రావటం లేదు? (22 1/2)

శక్తిశాలి అయిన భీమసేనుడు యుద్ధంలో కౌరవులందరినీ చంపడానికి ఉత్సాహపడుతున్నాడు. కాని నీ ప్రతిజ్ఞాపూర్తికై నిరీక్షిస్తూ శత్రువుల అపరాధాన్ని సహిస్తున్నాడు. (23 1/2)

మహారాజా! నీ సోదరుడు అర్జునుడు రెండుబాహువులే ఉన్నా, అనేక బాహువులు కల కార్తవీర్యార్జునునితో సమానుడు. బాణాలతో హింసించడం లో వేగం కలవాడవటం వల్ల కాలాంతక యములతో పోలినవాడు. అతని శస్త్రాల ప్రతాపం చేత రాజులందరూ శిరసులు వంచారు. వారంతా నీయజ్ఞంలో బ్రాహ్మణులను సేవించడానికి వచ్చారు. అటువంటి పురుషసింహుడు, దేవదానవులచే పూజింపబడిన అర్జునుని తలచుకొంటూంటే నీకు శత్రువులపై కోపం ఎందుకు కలగడం లేదు? (24-26 1/2)

భారతా! దుఃఖించడానికి యోగ్యుడు కాని అర్జునుడు వనంలో కష్టాలు పడుతూంటే చూసి, నీకు కోపం రావటం లేదు. అందుచేత నేను బాధపడుతున్నాను. (27 1/2)

ఒకే ఒక రథంతో దేవతలను, మనుష్యులను, నాగులను జయించిన అర్జునుడు వనవాసం చేస్తూంటే చూసిన నీకు కోపం ఎందుకు రావటంలేదు? (28 1/2)

పరాజితులైన రాజుల నుండి అద్భుతాకారం గల గుర్రాలు, ఏనుగులు, సంపదలు తీసికొని వచ్చినవాడు; ఒకేవేగంతో ఐదువందల బాణాలను వేయగలవాడు అయిన అర్జునుడు వనవాసం చేస్తూంటే చూసిన నీకు కోపం ఎందుకు రావటం లేదు? (29, 30 1/2)

యుద్ధంలో ఖడ్గమూ, డాలు ధరించి యుద్ధంచేసే వీరశ్రేష్ఠుడు నకులుడు వనంలో ఉండడం చూసిన నీకు క్రోధం ఎందుకు రావటం లేదు? (31 1/2)

యుధిష్ఠిరా! చూడచక్కనివాడు, శూరుడు, మాద్రిపుత్రుడూ అయిన సహదేవుని ఈ స్థితిలో చూసిన నీవు శత్రువులను ఇంకా ఎందుకు క్షమిస్తున్నావు? (32 1/2)

మనుష్యేంద్రా! కష్టాలనుభవించడానికి తగనివారై కూడా, దుఃఖిస్తున్న నకులసహదేవులను చూసి నీకు క్రోధం ఎందుకు రావటం లేదు? (33 1/2)

పార్థివా! ద్రుపదుని వంశంలో పుట్టి, మహాత్ముడైన పాండురాజునకు కోడలనై, ధృష్టద్యుమ్నుని సోదరినై, వీరపత్నిని పతివ్రతను అయిన నన్ను వనవాసం చేస్తూండగా చూసి, నీవు శత్రువులను ఎందుకు క్షమిస్తున్నావు? (34,35)

భరతసత్తమా! ఇది నిశ్చయం. నీహృదయంలో శత్రువుల పట్ల కోపం లేదు. నీ సోదరులనూ, నన్నూ ఈ స్థితిలో చూసినా నీ మనస్సు బాధపడటం లేదు. (36)

ఈ లోకంలో కోపంలేని క్షత్రియుడు లేడు. నాశనం చేసేవాడు క్షత్రియుడని నిర్వచనం. కాని క్షత్రియుడవైన నీ విషయంలో ఆ నిర్వచనం విపరీతమైనట్లుగా కనబడుతోంది. (37)

పృథానందనా! సమయం వచ్చినపుడు పరాక్రమాన్ని చూపనివానిపట్ల అన్నిప్రాణులూ తిరస్కారాన్ని చూపుతాయి. (38)

మహారాజా! అందువల్ల నీవు ఏవిధంగా కూడా శత్రువులను క్షమించకూడదు. పరాక్రమంతోనే వారు చంపశక్యం అవుతారు. ఇందులో సందేహం లేదు. (39)

అదేవిధంగా సహనం వహించవలసిన సమయంలో శాంతిని పొందని క్షత్రియుడు కూడా ప్రాణులందరికి అప్రియుడే అవుతాడు. అతడు ఇహపరలోకాలలో నశిస్తాడు. (40)

ఇది శ్రీమహాభారతమున వనపర్వమున అర్జునాభిగమన పర్వమను ఉపపర్వమున ద్రౌపదీ పరితాపవాక్యమను ఇరువది ఏడవ అధ్యాయము. (27)