మార్కండేయుడు అన్నాడు - ధర్మరాజా! అప్పుడు ధర్మవ్యాధుడు కౌశికునితో ఇలా అన్నాడు. 'ఈ మాంసం అమ్మటం అనే పని చాలా ఘోరమైనదనటంలో సందేహం లేదు. (1)

కౌశికా! విధి బలీయమైనది. పూర్వజన్మలో చేసిన కర్మఫలాన్ని అతిక్రమించటం చాలా కష్టం. ఈ వ్యాధజన్మ నా పూర్వజన్మలో చేసిన పాపఫలం. ఈ దోషాన్ని పోగొట్టుకొనటానికి ప్రయత్నం చేస్తున్నాను. (2 1/2)

ఒకప్రాణికి బ్రహ్మ పూర్వమే మృత్యువును నిర్ణయిస్తాడు. అప్పుడు కసాయివాడు ఆ జంతువు మరణానికి కారణం అవుతాడు. (3)

ఈ పనిలో మానవులు నిమిత్తమాత్రులు. ఇతరులు చంపిన వాటి మాంసాన్నే నేను ఇక్కడ అమ్ముతున్నాను.

బ్రతికి ఉన్నప్పుడు ఆ జంతువులను యాగంలో వినియోగించి శేషం భక్షిస్తే ధర్మమే అవుతుంది. మాంసభక్షణం మాత్రం ధర్మం కాదు. దేవతలను, పితృదేవతలను, అతిథులను, తాను పోషింపదగిన వారిని పూజించటం, ఆదరించటం ధర్మం. (4,5)

వరి, అరటి మొదలైనవి, తీగెలు, పశువులు, మృగాలు, పక్షులు - ఇలాంటివి అన్నీ ప్రాణులన్నింటికి అనాదికాలం నుంచి ఉపయోగపడేవి అని వేద మంత్రాలు చెపుతున్నాయి కదా. (6)

ద్విజసత్తమా! పూర్వకాలంలో ఉశీనరుని పుత్రుడు, సహనశీలి యైన శిబి ఆకలిగొన్న డేగకు పావురానికి బదులుగా తన మాంసాన్ని ఇచ్చి, దాని మహిమ వల్ల పరమదుర్లభమైన స్వర్గానికి వెళ్లాడు. (7)

ఈ మాంసవిక్రయం స్వధర్మం కాబట్టి వదలను. మాపూర్వుల బ్రతుకుతెరువు ఇదే కాబట్టి దీనితో నాజీవితాన్ని వెళ్ళదీస్తున్నాము. (8)

స్వధర్మమైన పనిని వదలివేసినవానిని అధర్ముడని ఈ లోకంలో అంటారు. కర్తవ్య తత్పరుడే ధర్మాత్ముడని నిర్ణయం. (9)

పూర్వజన్మలో చేసిన కర్మ జీవుని వదలదు. కర్మ నిర్ణయాన్ని అనేక విధాలుగా చేయటంలో బ్రహ్మ ఈ విధానాన్ని దృష్టిలో ఉంచుకొన్నాడు. (10)

క్రూరకర్మలో నిమగ్నమైనవాడు "నేను ఏ మంచిపనిని ఎలా చేయాలి? ఈ పాపకర్మ నుండి ఎలా విముక్తుడను అవుతాను?" అని ఎప్పుడూ ఆలోచన చేస్తూ ఉండాలి. (11)

ఈ విధంగా చాలాసార్లు ఆలోచించటం వల్ల ఆ ఘోరకర్మ నుంచి విముక్తి పొందటానికి ఒక మంచి ఉపాయం నిశ్చితమవుతుంది. దానం, నిజం చెప్పటం, గురుశుశ్రూష, బ్రాహ్మణులను గౌరవించటం, ధర్మాచరణతత్పరత, అతివాదానికీ అభిమానానికీ దూరంగా ఉండటమూ, నాకు అలవాటు. (12,13)

కొంతమంది వ్యవసాయం మంచిది అంటారు. కాని దానిలోనూ హింస ఉన్నది. నాగలితో భూమి దున్నే వారు భూమిలో ఉన్న అనేక జీవులను చంపుతున్నారు. ఈ విషయంలో నీకు ఏమనిపిస్తున్నది? (14)

ఆహారానికి అవసరమైన ధాన్యబీజాలు అన్నీ జీవం ఉన్నవే. ఈ విషయంలో నీకు ఏమనిపిస్తుంది? (15)

బ్రాహ్మణోత్తమా! కొంతమంది మనుష్యులు పశువులను పట్టుకొని చంపి తింటారు. అలాగే చెట్లను, పంటలను కోస్తారు. వృక్షాల్లో, పంటలలో, నీళ్ళల్లో అనేక జీవులు ఉన్నవి గదా! ఆ విషయంలో నీకు ఏమి అనిపిస్తున్నది? (16,17)

జీవులను తిని జీవించే ప్రాణులతో ఈ జగత్తు అంతా వ్యాప్తమై ఉన్నది. చిన్నచేపను తిని పెద్దచేప బ్రతుకుతున్నది. ఆ విషయంలో నీకు ఏమి తోస్తున్నది? (18)

ద్విజోత్తమా! అనేకరీతులుగా జీవులు జీవులతోనే ప్రాణధారణ చేస్తున్నవి. ప్రాణులు ఒకదానిని ఇంకొకటి తింటున్నవి. ఆ విషయంలో నీకు ఏమి అనిపిస్తున్నది. (19)

మానవులు భూమిమీద సంచరించే అనేక ప్రాణులను అనాలోచితంగానే కాళ్ళతో తొక్కి చంపుతున్నారు. అది నీకు ఎలా అనిపిస్తున్నది? (20)

విజ్ఞానులు మహాజ్ఞానులు కూడా కూర్చున్నప్పుడు, పడుకున్నప్పుడు అనుకోకుండా అనేకజీవులను అనేకరీతులుగా చంపుతున్నారు. అది చూస్తే నీకు ఏమనిపిస్తున్నది? (21)

ఆకాశం నుంచి భూమిదాకా ఈ లోకం అంతా జీవులతో నిండి ఉంది. ఎందరో మనుష్యులు తెలియకుండానే జీవహింస చేస్తున్నారు. ఆ విషయంలో నీకు ఏమనిపిస్తున్నది? (22)

పూర్వకాలంలో నిరహంకారులైన అనేక మహాత్ములు అహింసను ఉపదేశించారు. కాని ఈ లోకంలో సామాన్యదృష్టితో చూస్తే జీవహింస చేయనివారు ఎవరున్నారు? బాగా ఆలోచిస్తే హింసచేయనివాడు ఎవడూ లేడని నానిశ్చయం. (23)

అహింసా తత్పరులైన యతులు ఎంతోయత్నించి కూడా కొద్దో గొప్పో హింస చేస్తూనే ఉన్నారు. కాకపోతే ప్రయత్నం వల్ల హింస తగ్గుతుంది. అంతే. (24)

ఉత్తమవంశంలో పుట్టినవారు, మంచిగుణాలు కలవారు, తెలుసుకొనదగినది తెలిసినవారు కూడా మహాఘోర కార్యాలను చేసి సిగ్గుపడుతుంటారు. (25)

మిత్రులు మిత్రులను, శత్రువులు శత్రువులను మంచి పనులను చేస్తున్నవారినైనా సదభిప్రాయంతో చూడరు. (26)

బంధువులు సంపన్నులైన చుట్టాలను చూసి సంతోషించలేరు. పండితులమనుకొనే మూఢులు గురువులను కూడా నిందిస్తారు. (27)

ఈ విధంగా లోకంలో అనేకరీతులుగా తారుమారైన విషయాలు కన్పిస్తూ ఉంటాయి. అధర్మంతో ధర్మం కలిసిపోయినట్లు కనపడుతుంది. ఈ విషయం నీకు ఏమనిపిస్తున్నది? (28)

ధర్మాధర్మకార్యాలను గురించి ఇంకా చాలా చెప్పవచ్చు. కాని ఒకటి నిశ్చయం. స్వధర్మతత్పరుడైనవాడు చక్కని కీర్తిసంపన్నుడవుతాడు. (29)

ఇది శ్రీమహాభారతమున వనపర్వమున మార్కండేయ సమాస్యాపర్వమను ఉపపర్వమున పతివ్రతోపాఖ్యనమున బ్రాహ్మణవ్యాధసంవాదమను రెండువందల ఎనిమిదవ అధ్యాయము. (208)