వైశంపాయనుడు అన్నాడు.

తరువాత భరత వంశీయులకు తాత, దేశకాలాల నెరిగిన వేదశాస్త్ర విద్వాంసుడు, తత్త్వజ్ఞాని, సంపూర్ణంగా ధర్మాల నెరిగినవాడు, శంతసుకుమారుడు అయిన భీష్ముడు ద్రోణుని మాటలు విని ఆయన మాటలతో సొందు పడేరీతిగా, కౌరవుల హితం కోసం వారితో ఇలా చెప్పాడు. (1,2)

ధర్మరాజుకు సంబంధించిన ఈ పలుకులు ధర్మంతో కూడినవి. అవి దుష్టపురుషులకు దుర్లభాలు. సత్పురుషులకు ఎల్లపుడూ ఇష్టమయినవి. (3)

భీష్ముడు సత్పురుషులు ప్రశంసించే మంచి వాక్యాలిలా చెప్పాడు. 'అన్ని విషయాల తత్త్వం తెలిసిన బ్రాహ్మణ శ్రేష్ఠుడు ద్రోణాచార్యుడు. ఆయన చెప్పినది సరియైనది. (4)

వాస్తవానికి పాండవులు సమస్తశుభలక్షణాలతో కూడినవారు, సత్పురుషులకు తగిన నియమాలను వ్రతాలను పాలించడంలో తత్పరులు, వేదోక్తవ్రతాలను పాటించేవారు. వివిధ వేదాల నెరిగినవారు, పెద్దవారి ఉపదేశాలను, ఆదేశాలను తలదాల్చేవారు. సత్యవ్రత పరాయణులు, శుద్ధవ్రతాన్ని ధరించేవారు, వా రజ్ఞాతవాసానికి గడువు ఎరుగుదురు. కాబట్టి దానిని పాలిస్తారు. (5,6)

పాండవులు క్షత్రియధర్మంలో నిత్యానురక్తులై భగవంతుడయిన శ్రీకృష్ణుని సదా అనుసరిస్తూ ఉంటారు. వా రుత్తమవీరులు, మహాత్ములు, మహాబలవంతులు, సాధుపురుషులకు తగిన ధర్మభారాన్ని వహించే వారు క్షీణించిపోరు. (7)

పాండవులు తమ ధర్మంచేతనూ, ఉత్తమ పరాక్రమం చేతనూ సురక్షితులు. కాబట్టి వారు నశించరని నా నిశ్చయం. (8)

భరతనందనా! పాండవుల విషయంలో నాబుద్ధి నిశ్చయం చెపుతాను. ఉత్తమనీతికలవాని నీతిని ఇతరు లన్వేషించ లేరు. (9)

పాండవుల విషయంలో మనబుద్ధితో బాగా ఆలోచించి మనకు శక్యమైన ఉపాయాన్ని మనం ఆచరించాలి. వారికి ద్రోహం చేయడం కోసం కాదు, నీమంచి కోసం చెపుతాను. ఏకాగ్రంగా విను. (10)

యుధిష్ఠిరుని నీతిని నావంటి వారు నిందింప రాదు. అది మంచినీతి అనే చెప్పాలి. అది నీతి కాదని చెప్పడం ఏవిధంగానూ సరికాదు. (11)

నాయనా! పెద్దల మాటను పాటించేవాడు, సత్యశాలి అయిన ధీరుడు సజ్జనసమాజంలో ఏదైనా చెప్పదలిస్తే, ధర్మకాంక్షతో సత్యమూ, ఉచితమూ అయిన మాటనే చెప్పాలి. (12 1/2)

కాబట్టి యీ పదమూడవ సంవత్సరంలో ధర్మరాజు నివాసం విషయంలో ఇతరులు బావిస్తున్నట్లు నేను భావించడం లేదు. (13)

నాయనా! యుధిష్ఠిరుడు నివసిస్తున్న నగరంలో కానీ గ్రామంలో కానీ, రాజులకు అశుభం కలగదు. ధర్మరాజు ఉన్న జనపదంలో నివసించే జనానికి దానశీలం, ప్రియవాదిత్వం, జితేంద్రియత్వం, ఔదార్యం, వినయం, లజ్జాశీలం ఉంటాయి. (14,15)

ధర్మరాజున్నచోట మనుష్యులు సదా ప్రియం పలికేవారు, జితేంద్రియులు, కల్యాణభాజనులు, సత్యపరాయణులు, సంతోషమూ, పుష్టి కలవారు, పవిత్రులు, కార్యకుశలులూ అవుతారు. (16)

అక్కడ ఇతరుల దోషాలను చూసేవారు, ఈర్ష్యాళువులూ, దురభిమానమూ, మాత్సర్యమూ కలవారూ ఉండరు. అచ్చట జనులంతా స్వయంగా ధర్మతత్పరులౌతారు. (17)

అక్కడ ఎక్కువగా వేదధ్వని వినబడుతుంది. యజ్ఞాలలో పూర్ణాహుతులు ఇస్తూ ఉంటారు. గొప్ప దక్షిణలు గల యజ్ఞాలు జరుగుతుంటాయి. (18)

అక్కడ ఎప్పుడూ మేఘం సరిగా సకాలంలో వర్షిస్తుంది. దీనిలో సంశయంలేదు. అక్కడ భూమి సస్యసంపన్నంగా క్షోభరహితంగా ఉంటుంది. (19)

అక్కడ ధాన్యాలు గుణవంతంగా ఉంటాయి. పళ్ళు రసంతో ఉంటాయి. పూలదండలు సుగంధంతోను, వాక్కులు మంగళ శబ్దాలతోను నిండి ఉంటాయి. (20)

అక్కడి గాలి సుఖస్పర్శ నిస్తుంది. దర్శనం ఋజువుగా ఉంటుంది./వక్రదృష్టి ఉండదు./ధర్మబ్రహ్మ స్వరూప విచారణ ఉంటుంది. ధర్మరాజున్నచోట భయం ప్రవేశించదు. (21)

అక్కడ ఆవులు ఎక్కువగా ఉంటాయి. అవి బక్కగా బలహీనంగా ఉండవు. వాటి పాలు, పెరుగు, నెయ్యి, బాగా రుచిగా హితకరంగా ఉంటాయి. (22)

ధర్మరాజున్నచోట సద్గుణాలు కల పానీయాలు. రసవంతమయిన భోజన పదార్థాలు లభిస్తాయి. (23)

యుధిష్ఠిరరాజున్నచోట రసం, స్పర్శ, గంధం, శబ్దం అన్ని విషయాలు గుణం కలిగి ఉంటాయి. మనసు ప్రసన్నమయ్యే దృశ్యాలు కనబడతాయి. (24)

ఈ పదమూడవ సంవత్సరంలో ధర్మరాజున్న చోట బ్రాహ్మణ, క్షత్రియ, వైశ్యులు తమ తమ ధర్మాలను పాలిస్తారు. ధర్మం కూడా తన గుణాలతో ప్రభావంతో కూడి ఉంటుంది. (25)

నాయనా! పాండవులున్న దేశంలో అన్ని విశేషాలూ ఉంటాయి. అక్కడి జనం ప్రసన్నులు, సంతుష్టులు, పవిత్రులు, వికారహితులూ(అకాలమరణం లేనివారు) అవుతారు. (26)

దేవతలకు, అథిథులకు చేసే పూజలలో సర్వాత్మనా అనురాగం ఉంటుంది. జనులందరికీ దాన మందు ఇష్టం. అందరిలో బాగా ఉత్సాహం ఉంటుంది. అంతా తమ తమధర్మాన్ని పాలించడంలో ఆసక్తులై ఉంటారు. (27)

ధర్మరాజున్నచోట ప్రజలు అశుభాన్ని వదిలి శుభాన్ని కోరతారు. యజ్ఞాలను ఆచరించడం వారికి అభీష్టకార్యం అవుతుంది. శ్రేష్ఠవ్రతాలను పాటిస్తారు. (28)

ధర్మరాజున్నచోట అసత్యభాషణం లేనివారు, శుభాన్ని, కల్యాణాన్ని, శుభ వస్తువులను కోరేవారు, శుభంపై మనస్సు లగ్నం చేసేవారు ఉంటారు. (29)

యుధిష్ఠిరుడు ధర్మాత్ముడు. ఎల్లప్పుడు ఇష్టజనులకు ప్రియం కలిగించడం అతని వ్రతం. సత్యం, ధైర్యం, దానం, పరమశాంతి, స్థిరమయిన ఓరిమి, సిగ్గు, సంపద, కీర్తి, తేజస్సు, దయాళుత్వం, సరళత్వం మొదలయిన గుణాలు ధర్మరాజుకున్నాయి. ద్విజులు కూడా పాండవులను గుర్తించలేరు కాబట్టి సాధారణ మనుషుల మాట చెప్పేదేమిటి? (30,31)

కాబట్టి పై సులక్షణాలు కలిగిన చోటు బుద్ధిమంతుడయిన యుధిష్ఠిరుడు ప్రయత్నపూర్వకంగా దాగిన నివాసస్థానం. అదే అతని ఉత్కృష్టమయిన ఆశ్రమం. దీనికి విరుద్ధంగా నేనేమాటా చెప్పలేను. (32)

కురునందనా! నామాటపై నీకు నమ్మకముంటే ఈ విషయం ఆలోచించి, ఏపని చేస్తే నీకు హితం కలుగుతుందని అనుకుంటావో ఆ పని వెంటనే చెయ్యి. (33)

ఇది శ్రీమహాభారతమున విరాటపర్వమున గోహరణ పర్వమను ఉపపర్వమున భీష్ముని అభిప్రాయమను ఇరువదియెనిమిదవ అధ్యాయము. (28)