విదురుడు ఇలా చెప్పాడు. పెద్దలు వస్తున్నపుడు చిన్నవారి ప్రాణాలు పైకి లేస్తాయి. ఎదురుగా వెళ్లి నమస్కారం చేస్తే మళ్లీ ఆ ప్రాణాలను చిన్నవాడు పొందుతాడు.(1)

వచ్చిన సజ్జనుడికి ధీరుడు ఆసనం ఇచ్చి కూర్చుండ బెట్టి నీళ్లు తీసికొని వచ్చి పాదాలు కడిగి, కుశల మడిగి తెలుసుకొని, తన పరిస్థితిని నివేదించి తరువాత అతనికి భోజనం పెట్టాలి. (2)

లోభంవల్ల కాని, భయంవల్ల కాని, జాలివల్ల కాని గృహస్థు వేదవేత్త అయిన ఆభ్యాగతుడికి ఉదకం, మధుపర్కం, ఆవును ఇవ్వకపోతే వాని బ్రతుకు వ్యర్థం అని పెద్దలు చెపుతారు. (3)

వైద్యుడు, బాణాలు తయారు చేసేవాడు, బ్రహ్మచర్యం తరిగిన వాడు(నియమంలేనివాడు), దొంగ, క్రూరుడు, త్రాగుబోతు, గర్భంలోని పిల్లలను చంపేవాడు, సేనలో బ్రతికేవాడు, వేదం అమ్ముకొని జీవించేవాడు - వీరు వస్తే ఉదకం ఇవ్వకూడదు. (4)

ఉప్పు, అన్నం, పెరుగు, పాలు, తేనె, నూనె, నెయ్యి, నువ్వులు, మాంసం, పండ్లు, దుంపలు, కూర, ఎర్రని వస్త్రాలు, గంధాలు, బెల్లం ఇవి అమ్మరాదు. (5)

కోపంలేనివాడు ; మట్టి, రాయి, బంగారం వీటిని సమంగా చూసేవాడు; శోకం తరిగిన వాడు; స్నేహం - విరోధం లేనివాడు; నింద - ప్రశంస రెంటికీ చలనం లేనివాడు; ప్రియాన్ని అప్రియాన్ని వదిలిపెట్టినవాడు; ఏదీ అంటనివాడు సన్యాసి అవుతాడు.(అతడే భిక్షుకుడు). (6)

నీవార ధాన్యంతో, దుంపలతో, కూరలతో జీవించేవాడు, మనోనిగ్రహం, అగ్నికార్యాల మీద శ్రద్ధ కలిగి అడవిలో ఉన్నా అతిథులపట్ల అప్రమత్తుడై, బరువు బాధ్యతలున్నా పుణ్యకార్యాలు చేసేవాడు - అతనిని తాపసుడంటారు. (7)

తెలివైన వానికి అపకారం చేసి దూరంగా ఉన్నా కదా అని ఏమరుపాటుతో ఉండకూడదు. తెలివి వల్ల బుద్ధిమంతుని చేతులు చాలా పొడవుగా ఉంటాయి. వాటితో తనకపకారం చేసిన వాడిని హింసిస్తాడు. (8)

నమ్మదగని వారిని నమ్మకూడదు. నమ్మ దగిన వారిని కూడ అతిగా నమ్మకూడదు. నమ్మకంతో పుట్టిన భయం వేళ్లనుకూడ పెకలిస్తుంది. (9)

మానవుడు ఈర్ష్యారహితుడు, భార్యను రక్షించుకో గలిగినవాడు, తన సొమ్మును న్యాయబద్ధంగా పంచేవాడు, ప్రియంగా మాట్లాడేవాడు, మృదుస్వభావుడు కావాలి. స్త్రీల విషయంలో మధురంగా మాట్లాడాలి కాని వారికి వశం కాకూడదు. (10)

స్త్రీలు పూజింప దగ్గవారు. మహిమ కలవారు. పుణ్యాత్ములు. ఇంటికి వెలుగులు. ఇంటిలోని లక్ష్ములు. అందుచేత వారిని శ్రద్ధతో రక్షించాలి. (11)

తండ్రికి అంతఃపురాన్ని, తల్లికి వంటింటిని, సోదర, పుత్రాదులకు గోసంరక్షణను అప్పజెప్పవచ్చును. కాని వ్యవసాయానికి తానే వెళ్లాలి. (12)

సేవకుల చేత వాణిజ్యం చేయించాలి. కొడుకుల చేత ద్విజసేవ చేయించాలి. (12 1/2)

నీటినుండి అగ్ని పుట్టింది. బ్రాహ్మణత్వం నుండి క్షత్రియత్వం పుట్టింది. రాతినుండి లోహం పుట్టింది. అంతటా ప్రసరించే వీటి తేజస్సు తమ జన్మస్థలాల్లో మాత్రం అణగిపోతుంది. (13 1/2)

సద్వంశంలో పుట్టి అగ్ని సమానమయిన తేజస్సు కలిగినా సహనంకలవారు బయటపడకుండా కట్టెలోని నిప్పులాగా ప్రశాంతంగా ఉంటారు. (14 1/2)

బాహ్యపరివారానికి గాని, ఆభ్యంతర పరివారానికి గాని తెలియకుండా ఆలోచన చేసే రాజు సర్వత్ర తన చూపులు ప్రసరింపజేస్తూ చిరకాలం ఐశ్వర్యం పొందుతాడు. (15 1/2)

ధర్మార్థ కామాలకు సంబంధించిన పనులు చేస్తున్నపుడు చెప్పరాదు. చేసిన తరువాతనే చెప్పాలి. అలా అయితే మంత్రం భేదించదు. (ఆలోచన కార్యరూపం చెందుతుంది). (16 1/2)

రహస్యంగా కొండ ఎక్కిగాని, భవనం ఎక్కిగాని, నిర్జన మయిన అరణ్యంలో కాని రాజు ఆలోచన చేయాలి. (17 1/2)

మిత్రుడు కానివాడు రహస్యాలోచన తెలిసి కొనదగడు. పండితుడుకాని స్నేహితుడు, చపలచిత్తుడయిన పండితుడు - వీరికి కూడా రహస్యం తెలియరాదు. (18 1/2)

పరీక్షించకుండా రాజు తనకు మంత్రిని నియమించుకొనరాదు. ధనప్రాప్తి, రహస్యం రక్షించడం ఈ రెండూ అమాత్యునిలో ఉంటాయి. ధర్మార్థకామాలకు సంబంధించిన పనులన్నీ అయిపోయిన తరువాతనే సభ్యులకు తెలియాలి. అలా చేసే రాజు శ్రేష్ఠుడు. మంత్రరక్షణం చేసే రాజుకు నిస్సంశయంగా కార్యం సిద్ధిస్తుంది. (19,20,21)

మోహవశాత్తు నిందింపదగిన పనులు చేసేవాడు వాటి విపరీత పరిణామాల్ వల్ల జీవితం కూడా పోగొట్టుకొంటాడు. (22)

ప్రశస్త మయిన పనులు చేస్తే సుఖం కలుగుతుంది. చేయకపోతే పస్చాత్తాపం కలుగుతుంది. (23)

వేదం అధ్యయనం చేయని విప్రుడు శ్రాద్ధానికి యోగ్యుడు కాడు. అలాగే షాడ్గుణ్యం తెలియని వాడు మంత్రం (రహస్యం) వినటానికి తగడు. (24)

తనస్థితి యొక్క వృద్ధి క్షయాలు, షాడ్గుణ్యమూ తెలిసిన వానికి, అవమానింపబడని శీలం కలవానికి ఈ భూమి అంతా స్వాధీన మవుతుంది. (25)

వ్యర్థం కాని కోపమూ, సంతోషమూ కలిగి, తనపనిని తానే విమర్శించుకొంటూ, తానే కోశాగారాన్ని రక్షించుకొనే రాజుకు ఈ భూమి సర్వసంపదలనూ ఇస్తుంది. (26)

రాజు అనే పేరుతోనూ, ఛత్రంతోనూ రాజు సంతోషించాలి. తానొక్కడే సర్వాన్ని హరించకూడదు. సేవకులకు సంపదలు పంచాలి. (27)

బ్రాహ్మణుని గురించి బ్రాహ్మణునికి తెలుస్తుంది. భార్యను గురించి భర్తకు తెలుస్తుంది. మంత్రిని గురించి రాజుకు తెలుస్తుంది. కాని రాజునుగురించి రాజుకే తెలుస్తుంది. (28)

చంపదగిన శత్రువు తనకు చిక్కితే వదిలిపెట్టకూడదు. తనకంటే అధికుడయితే అణగిమణిగి సేవించాలి. బలం పుంజుకున్నాక చంపివేయాలి. లేకపోతే త్వరలోనే వానివల్ల భయం ఏర్పడుతుంది. (29)

దైవతముల పట్ల, రాజులు, బ్రాహ్మణుల పట్ల, వృద్ధులపట్ల, బాలురపట్ల, రోగుల పట్ల కోపాన్ని ప్రయత్న పూర్వకంగా అణచుకోవాలి. (30)

లోకంలో మూఢులు మాత్రమే వ్యర్థంగా కలహిస్తారు. దాన్ని తెలివిగలవాడు విడిచి పెట్టాలి. అలా విడిచి పెడితే మంచిపేరు కలుగుతుంది. కీడు కలగదు. (31)

నపుంసకుని స్త్రీలు భర్తగా కోరనట్లుగా నిష్ఫల మయిన అనుగ్రహమూ, వ్యర్థమయిన కోపమూ కలవానిని ప్రజలు రాజుగా కోరుకోరు. (32)

బుద్ధిగలిగినంత మాత్రాన సంపద రాదు. మూఢుడయినంత మాత్రాన దారిద్ర్యం కలగదు. లోకంలో తారుమారు పరిస్థితులను ప్రాజ్ఞుడే గమనిస్తాడు. ఇతరులకు తెలియదు. (33)

విద్య, శీలం, బుద్ధి, ధనం, వంశం వీనిచేత వృద్ధులయిన వారిని మూఢుడు నిత్యమూ అవమానిస్తూ ఉంటాడు. (34)

సత్ప్రవర్తన లేని వానికి, తెలివిలేని వానికి, అసూయాపరునికి, ధర్మపూర్వకమైన నడవడి లేనివానికి నోరు మంచిదికాని వానికి, కోపం కలవానికి త్వరగా కష్టాలు వస్తాయి. (35)

వంచన లేని దానం, హద్దు(మర్యాద) మీరక పోవడం, హితంగా మాట్లాడిన మాట ఈ మూడూ ప్రాణులను తనవైపుకు త్రిప్పుకుంటాయి. (36)

మోసం చేయని వాడు, సమర్థుడు, కృతజ్ఞుడు, బుద్ధిమంతుడు, నిష్కల్మషుడు, ఎపుడయినా ధనం తగ్గినా పరివారం (అండదండలు) కలిగే ఉంటాడు. (37)

ధైర్యం, శమం, దమం, శుచిత్వం, కరుణ, మృదువయినమాట, మిత్రద్రోహం చేయకపోవడం ఈ ఏడూ సంపదను వృద్ధి పొందిస్తాయి. (38)

రాజా! తన వారికి పెట్టకుండా తినేవాడు, దుష్టుడు, కృతఘ్నుడు, సిగ్గులేనివాడు, అయిన రాజును విడిచిపెట్టాలి. (39)

తాను తప్పులు చేస్తూ తప్పులు చేయని తనవారికి కోపంకలిగేటట్లు ప్రవర్తించేవాడు పామున్నయింటిలో లాగా సుఖంగా నిద్రపోలేడు. (40)

ఎవరికి చేటు కలిగితే తన యోగక్షేమాలకు చేటుకలుగుతుందో వారిని ఎల్లప్పుడూ దేవతలలాగా ప్రసన్నులను చేసుకోవాలి. (41)

స్త్రీలు, ప్రమత్తులు, పతితులు, దుర్జనులు - వీరి వల్ల కావలసిన పనులన్నీ సంశయ గ్రస్తములే - ఫలితాన్ని ఇస్తాయా అనేద్ సంశయమే. (42)

వనిత, జూదగాడు, బాలుడు శాసించే వారయితే ఆ ప్రజలు రాతినావలు నదిలో మునిగిపోయినట్లు శీఘ్రంగా మునిగిపోతారు. (43)

అవసరమయినపుడు మాత్రం ఆదుకొని, మిగిలిన సమయంలో దూరంగా ఉండే సేవకులే పండితులని నా అభిప్రాయం. అనవసర సమయాల్లో చేసే సేవ వల్ల ఘర్షణ, త్రొక్కిసలాట తప్ప వేరే ప్రయోజనం ఉండదు. (44)

జూదరులచే మాత్రమే ప్రశంసింపబడేవాడు, అలాగే చారణుల చేత, వేశ్యల చేత పొగడ్తలు పొందేవాడు ఎంతో కాలం బ్రతకడు. (45)

రాజా! మేటి విలుకాండ్రు, మిక్కిలి తేజస్సుకల పాండవులను వదలి నీ సంపద నంతనూ దుర్యోధనుని మీద పెట్టావు. (46)

ఐశ్వర్య మదమత్తు డయిన దుర్యోధనుడు త్వరలో ఆ పదవినుండి భ్రష్టుడయినట్లు చూస్తావు. బలి చక్రవర్తి లోకత్రయం నుండి భ్రష్టుడయినట్లు దుర్యోధనుడు రాజ్యభ్రష్టుడవుతాడు. (47)

ఇది శ్రీ మహాభారతమున ఉద్యోగపర్వమున ప్రజాగర పర్వమను ఉపపర్వమున

విదుర వాక్యమను ముప్పది ఎనిమిదవ అధ్యాయము. (38)