విదురుడిట్లన్నాడు. సజ్జనులు అడిగితే గర్వించకుండా శక్తి వంచన లేకుండా కార్యం ముగించిన సుజనునికి వెంటనే కీర్తి లభిస్తుంది. ఎందుచేత నంటే సజ్జనుల అనుగ్రహం సుఖం కలిగిస్తుంది. (1)

ఎంతగొప్ప పనిఅయినా ధర్మవిరుద్ధమయితే ఇతరులు వద్దనకుండానే విడిచిపెట్టేవాడు కుబుసాన్ని విడిచిన పాములాగా దుఃఖాలను విడిచి సుఖంగా నిద్రిస్తాడు. (2)

అసూయ ఒక్క అంగలో వచ్చే మృత్యువు. అతిగా మాట్లాడటం సంపదను హత్యచేయడమే. గురుశుశ్రూష లేకపోవడం, తొందరపాటు, ఆత్మస్తుతి ఈ మూడూ విద్యకు శత్రువులు. (4)

సోమరితనం, మదమోహాలు, చపలత్వం, వ్యర్థప్రసంగాలు, ఔద్ధత్యం, దురభిమానం, లోభం అనే ఏడూ విద్యార్థుల దోషాలు. ఇవి విడిచిపెట్టాలి. (5)

సుఖం కోరేవాడికి విద్య ఎక్కడి నుండి వస్తుంది? విద్యార్థికి సుఖం లేదు. సుఖం కావాలనుకుంటే విద్యను త్యజించాలి. విద్య కావాలనుకుంటే సుఖం త్యజించాలి. (6)

కట్టెలతో అగ్ని సంతృప్తి చెందదు. నదులతో సముద్రం, ప్రాణులతో యముడు, పురుషులతో స్త్రీ తృప్తిపడరు. (7)

రాజా! ఆశ ధైర్యాన్ని చంపుతుంది. యముడు పుత్రకళత్ర సమృద్ధిని చంపుతాడు. కోపం సంపదను చంపుతుంది. లోభం కీర్తిని చంపుతుంది. అపాలనం(రక్షణలేకుండుట) పశువులను చంపుతుంది. కోపించిన ఒకే ఒక బ్రాహ్మణుడు రాష్ట్ర మంతటినీ చంపుతాడు. (8)

మేకలు, కంచు, వెండి, తేనె, విషాన్ని హరించే మణి, పక్షి, వేదవేత్త, వృద్ధుడయిన జ్ఞాతి, ధనహీనుడయిన కులీనుడు, ఎల్లపుడు ఇంటిలో ఉండాలి. (9)

మేక, ఎద్దు, మంచిగంధం, వీణ, అద్దం, తేనె, నెయ్యి, జలం, రగిపాత్రలు, శంఖం, సాలగ్రామం, గోరోచనం, ఈ మంగళ ద్రవ్యాలు దేవ, బ్రాహ్మణ, అతిథుల పూజకోసం ఇంటిలో ఉంచుకోవాలి. అని మవువు చెప్పాడు. (10,11)

ఇదిగో! అన్నిటికంటె ఉత్తమం, చాలా విశిష్టమైనది పుణ్యప్రదమూ అయిన మాట చెపుతున్నాను. కామం వల్లకాని, భయం వల్లకాని, లోభం వల్లకాని, చివరకు ప్రాణం పోతున్నాసరే ధర్మం విడిచిపెట్టకూడదు. (ఎందుకంటే) ధర్మం నశించదు. సుఖ దుఃఖాలు నశించిపోతాయి. జీవుడు నిత్యుడు, (జీవుడిక్కడికి రావటానికి) కారణం మాత్రం అనిత్యం. అనిత్యం విడిచిపెట్టి నిత్యం మీద నిన్ను నీవు ప్రతిష్ఠించుకో. సంతోషం పొందు. లాభమంటే చివరకు సంతోషమే గదా! (12,13)

చూడు! ఎంతోమంది బలవంతులు మహానుభావులు ధనధాన్యసంపన్నమయిన భూమిని పరిపాలించి, చివరకు రాజ్యాలను గొప్ప భోగాలను వదిలి యమునికి వశమై పోయారు. (14)

ఎంతోకష్టపడి పెంచిన కొడుకు చచ్చిపోతే మానవులు తమ యిళ్లల్లో నుండి(వారి శవాలను) బయటకు ఎత్తి పారేస్తున్నారు. వాని కోసం జుట్టు విరబోసుకొని జాలిగా ఏడుస్తూనే చితిమధ్య కట్టెలాగా పడవేస్తున్నారు. (15)

చనిపోయిన వాని ధనం మరొకడు తింటున్నాడు. వాడి శరీర ధాతువులను పక్షులూ, అగ్నీ తింటున్నాయి. కాని జీవుడు మాత్రం పుణ్యం పాపం అనే రెంటితో చుట్టు కొని పరలోకానికి పోతున్నాడు. (16)

పూలు పండ్లు లేని చెట్లను పక్షులు వదిలిపోయినట్లు జ్ఞాతులు, స్నేహితులు, కొడుకులు చనిపోయిన వానిని వదిలి వెనుదిరిగి పోతారు. (17)

చితిలో పడిన మానవుని తాను చేసుకొన్న కర్మ ఒక్కటే అనుసరించి వస్తుంది. అందుచేతనే మానవుడు ప్రయత్నం చేసి మెల్లమెల్లగా ధర్మం కూడబెట్టుకోవాలి. (18)

ఈ లోకానికి పైని, పరలోకానికి క్రింద పెద్ద్ చీకటి ఉంది. అదే మన ఇంద్రియాలను బాగా మోహపెడుతుంది. రాజా! తెలుసుకో. అది నిన్ను పొందకుండునుగాక. (19)

ఈ మాట నీవు విని ఉన్నదున్నట్లు అర్థం చేసుకోగలిగితే నీకు జీవలోకంలో గొప్ప కీర్తి కలుగుతుంది. ఇహ పరాలు రెండిట నీకు భయం ఉండదు. (20)

ధృతరాష్ట్రా! ఆత్మ అనేది ఒకనది. పుణ్యం దాణి రేవు. సత్యం దాని నీరు. ధైర్యం దాని ఒడ్డు. దయయే కెరటం. అందులో స్నానం చేసిన పుణ్య కర్ముడు పవిత్రుడవుతాడు. పుణ్యసహితమయిన ఆత్మ అంటే ఎల్లపుడూ లోభం లేక పోవడమే. (21)

కామక్రోధాలనే మొసళ్లు, పంచేంద్రియాలనే నీరూ కల నదిని ధైర్యపూర్ణమయిన నావను చేపట్టి జన్మకష్టాలను దాటుము. (22)

ప్రజ్ఞచేత, ధర్మంచేత, విద్యచేత, వయసుచేత వృద్ధుడయిన తన బంధువును పూజించి ప్రసన్నుని చేసికొని కర్తవ్యాకర్తవ్యాలు అడిగే వాడు ఎప్పుడూ పొరపడడు. (23)

ధైర్యంతో గుహ్యాన్ని, పొట్టను రక్షించుకోవాలి. అలాగే కాలుచేతులను కంటితో; కన్ను, చెవులను మనసుతో; మనస్సును, మాటను సత్కర్మతోను రక్షించుకోవాలి. (24)

నిత్యమూ స్నానసంధ్యాదులాచరిస్తూ యజ్ఞోపవీతము ధరించినవాడు, నిత్యమూ వేదాధ్యయనం చేసేవాడు, పతితుల అన్నం తిననివాడు, సత్యమే పలికేవాడు, గురుశుశ్రూష చేసేవాడు. ఈ లక్షణాలు కల బ్రాహ్మణుడు బ్రహ్మలోకం నుండి పతనం చెందడు. (25)

వేదాధ్యయనం చేసి, అగ్నికి నాలుగు వైపుల దర్భలు పరచి యజ్ఞాలు చేసి, ప్రజలను పరిపాలించి, శస్త్రాలతో పవిత్ర మయిన అంతరంగంతో గోబ్రాహ్మణుల కోసం యుద్ధంలో చనిపోయిన క్షత్రియుడు స్వర్గం పొందుతాడు. (26)

వైశ్యుడు వేదశాస్త్రాధ్యయనం చేసి, బ్రాహ్మణులను, క్షత్రియులను, తన్ను ఆశ్రయించుకొన్న వారిని, సమయంలో ధనంతో ఆదుకొని, త్రేతాగ్ని ధుమం ఆఘ్రాణించే పుణ్యమూర్తియై, మరణించి స్వర్గంలో దివ్య సుఖాలు అనుభవిస్తాడు. (27)

బ్రహ్మక్షత్రియ వైశ్యుల్ని న్యాయబద్ధంగా గౌరవిస్తూ తృప్తిపరుస్తూ పాపక్షాళనం చేసుకుంటూ సుఖంగా శరీరం వదిలి వెళ్ళిపోయిన శూద్రుడు స్వర్గ సుఖాలు అనుభవిస్తాడు. (28)

నాలుగు వర్ణాల ధర్మాలూ నీకు చెప్పాను. కారణం చెపుతా విను. ధర్మరాజు క్షత్రియధర్మంనుండి తొలగి ఉన్నాడు. రాజా! నీ వాతనిని రాజధర్మంలో నియోగించు. (29)

ధృతరాష్ట్ర డిట్లన్నాడు. నీవు నాకు సదా ఉపదేశం చేస్తూనే ఉన్నావు. నీవు చెప్పినట్లే నా బుద్ధికి కూడా అలాగే అనిపిస్తుంది. (30)

పాండవులను గురించి నాకు ఎల్లపుడూ అదే బుద్ధి కలుగుతూ ఉంటుంది. కాని దుర్యోధనుని కలిశాక మళ్లీ మారిపోతుంది. (31)

ఏ ప్రాణికీ కూడా దైవాన్ని దాట శక్యం కాదు. అందుచేత దైవమే స్థిరమైనది. పురుషప్రయత్నం వ్యర్థమయినదని నా భావన. (32)

ఇది శ్రీమహాభారతమున ఉద్యోగ పర్వమున ప్రజాగరపర్వమను ఉపపర్వమున

విదుర వాక్యమను నలువదియవ అధ్యాయము. (40)