వైశంపాయనుడిలా అన్నాడు. ఆ తరువాత కుంతి, ధృతరాష్ట్రుడూ, భీష్ముడూ, ఇతర బంధువులూ కలిసి పాండురాజుకూ అమృతమైన స్వధామయమయిన శ్రాద్ధాన్ని పెట్టారు. (1)

ఆ సంధర్భంలో కౌరవులకూ, వేలకొలది బ్రాహ్మణులకూ భోజనం పెట్టి రత్మాలరాసులను పంచిపెట్టారు. విప్రులలో ప్రధానమైన వారికి మంచి గ్రామాలను దానం చేశారు. (2)

భరతశ్రేష్ఠులైన పాండవులు మృతాశౌచం నుండి బయటపడి శుద్ధిస్నానం చేసిన తరువాత పాండవులను తీసికొని అందరూ హస్తినాపురికి చేరారు. (3)

పౌరజానపదులందరూ ఆ పాండురాజునే నిత్యమూ తలచుకొంటూ తమ బంధువే మరణించినట్లు శోకావిష్టులయ్యారు. (4)

శ్రాద్ధం ముగిసిన పిమ్మట జనులందరి దుఃఖాన్ని గమనించి వ్యాసుడు దుఃఖశోకాతురయై నిశ్చేతనలో ఉన్న తల్లితో ఇలా అన్నాడు. (5)

సుఖాలననుభవించే కాలం గడచిపోయింది. భయంకర సమయం సమీపిస్తోంది. రాను రానూ చెడ్డరోజులు రాబోతున్నాయి. నేల యౌవనాన్ని కోల్పోయింది. (6)

రాబోవు కాలంలో అందరూ కపటంగా, మాయావులుగా జీవిస్తారు. అనేక దోషాలు రూపుదిద్దుకొంటాయి. ధర్మక్రియలూ, సదాచారాలూ నశిస్తాయి. కాలం భయంకరంగా ఉంటుంది. (7)

కౌరవుల అవినీతి వలన భూమండలమంతా నాశనమైపోతుంది. కాబట్టి నీవు యోగమార్గాన్ని ఆశ్రయించి ఇక్కడ నుండి వెళ్ళిపో. తపోవనంలో నివసించు. (8)

ఈ వంశానికి కలిగే ఘోరసంక్షోభాన్నీ, వినాశనాన్నీ నీవు చూడలేవు. అప్పుడు సత్యవతి ఆ మాటను అంగీకరించి, లోనికి ప్రవేశిమ్చి కోడలితో ఇలా అన్నది. (9)

అంబికా! నీపౌత్రుని దుర్నీతి వలన భరతవంశమూ, ఈ పౌరులూ బంధుమితులతో సహా నశిస్తారు. ఈ మాట నేను విన్నది. (10)

కాబట్టి నీకిష్టమయితే పుత్రశోకంతో బాధపడుతున్న ఈ అంబాలికను తీసికొని అరణ్యానికి వెళ్తున్నాను. నీకు శుభమగు గాక. (11)

భారతా! అంబిక అలాగే అని అంగీకరించింది. ఆపై సువ్రత అయిన సత్యవతి భీష్మునితో సంప్రదించి తన కోడళ్ళనిద్దరినీ తీసికొని అరణ్యానికి వెళ్ళిపోయింది. (12)

భరతశ్రేష్ఠా! మహారాజా! ఆ రాణులు ఘోరతపస్సు చేసి, శరీరాలను విడిచి అభీష్టగతులను పొందారు. (13)

వైశంపాయనుడిలా అన్నాడు - అప్పుడు పాండవులు వేదోక్తమైన సంస్కారాలను పొందారు. తండ్రి యింట వివిధ భోగాలను అనుభవిస్తూ చక్కగా ఎదగసాగారు. (14)

ధార్తరాష్ట్రులతో సుఖంగా ఆడుకొంటూ ఆనందంగా ఉండేవారు. బాలక్రీడలన్నింటిలో తమ తేజస్సు వలన వారే గొప్పగా రాణించేవారు. (15)

పరుగెత్తటంలో, లక్ష్యాన్ని ముందుగా తీసికొని రావటంలో, తినటంలో, మట్టిని వెదజల్లే ఆటలో (ఉప్పన బట్టెలు మొదలగునవి) భిమసేనుడే ధార్తరాష్ట్రులందరినీ ఓడించేవాడు. (16)

రాజా! ధార్త రాష్ట్రులు ఆనందంగా ఆడుకొంటుంటే వారిని పట్టుకొని ఎక్కడో దాగిఉండేవాడు. వారిని పట్టుకొని పాండవులతో పోరించేవాడు. మహాతేజస్సు గల నూటొక్కమంది ధార్తరాష్ట్రులనూ వృకోదరుకొక్కడే తేలికగా లొంగదీసికొనేవాడు. బలిష్ఠుడైన భీమసేనుడు ధార్తరాష్ట్రుల జట్టుపట్టుకొని బలవంతంగా ఒకరితో ఒకరిని మోదించేవాడు. వారు ఆక్రోశిస్తున్నా లెక్కచేయకుండా నేల మీద పడవేసి ఈడ్చేవాడు. అపుడు వారి మోకాళ్ళు తలలూ, భుజాలు దోక్కొనిపోయేవి. (17-19)

జలక్రీడలాడేటప్పుడు పదిమంది ధార్తరాష్ట్రులనూ తన భుజాలతో పట్టుకొని నీటిలో మునిగి ఉండేవాడు. వారిప్రాణాల మీదకు వచ్చినప్పుడే విడిచి పెట్టేవాడు. (20)

ధార్తరాష్ట్రులు చెట్టెక్కి పండ్లు కోసుకొంటున్న సమయంలో భీముడు కాలితో తన్ని ఆ చెట్లను కంపింపజేసేవాడు. (21)

భీముడు తీవ్రవేగంతో ఆ చెట్లను కొట్టడం వలన అవి నిలువెల్లా కంపించేవి. భయపడిన ఆ ధార్తరాష్ట్రులు పళ్ళతోపాటు చెట్టు నుండి పడేవారు. (22)

కుస్తీ పట్టడంలోగానీ,పరుగెత్తటంలో గానీ, చదువులో గానీ ధార్తరాష్ట్రులు భీమసేనునితో పోటీపడేవారే కానీ ఎప్పుడూ సమానం కాలేకపోయేవారు. (23)

ఈ రీతిగా భీమసేనుడు ధార్తరాష్ట్రులతో పోటీపడి నెగ్గుతూ వారికి ఇష్టంలేని పనులెన్నో చేసేవాడు. అయితే అవి బాల్యచెష్టలే కానీ ద్రోహచింతనతో చేసినవి కావు. (24)

అపుడు ప్రతాపవంతుడయిన్ దుర్యోధనుడు భీముసేనునిలోని బలవిశేషాన్ని గ్రహించి అతని విషయంలో చెడుగా ప్రవర్తించేవాడు. (25)

దుర్యోధనుడు ధర్మానికి దూరమైన వాడూ, పాపదృష్టి గలవాడు కూడా. మోహం వలన ఐశ్వర్యలోభం వలనా అతనికి పాపబుద్ధి పుట్టింది. (26)

కుంతీకుమారుడూ, పాండవమధ్యముడూ అయిన భీమసేనుడు బలవంతులలో శ్రేష్ఠుడు. వాడిని మోసగించి బంధించాలి. (27)

విడు బలవంతుడూ, పరాక్రమవంతుడూ, మహాశూరుడు కూడా. మనమంతా కలిసి ఉన్నా ఆ భీమసేనుడొక్కడే మనతో పోటీకి రాగల్గుతున్నాడు. (28)

ఆ బీమసేనుడు నగరోద్యానవనంలో నిదురించే సమయంలో పట్టుకొని గంగానదిలో పడవేద్దాం. ఆ తర్వాత అతని తమ్ముడు అర్జునునీ, అన యుధిష్ఠిరునీ బలాత్కారంగా బంధించి ఈ భూమిని పరిపాలిస్తాను. ఈ విధంగా పాపాత్ముడైన దుర్యోధనుడు నిశ్చయించుకొని భీమసేనునకు కీడు చేయటానికి తగిన అవకాశం కోసం అనుక్షణం ఎదురుచూడసాగాడు. (29,30)

జనమేజయా! ఆ తరువాత దుర్యోధనుడు జలవిహారం కోసం ఉన్ని నూలు బట్టలతో విచిత్రమైన పెద్దపెద్ద గుడారాలు వేయించాడు. (31)

ఆ గుడారాలు అవసరమయిన సర్వసామగ్రితో నిండి ఉన్నాయి. ఎత్తైన పతాకలతో అలరారుతున్నాయి. వాటిలో వేరే వేరు గదులను ఎన్నింటినో ఏర్పాటు చేశారు. (32)

గంగా తీరంలోని ప్రమాణకోటి అనుపేరుగల తీర్థంలో ఒకానొక ప్రదేశంలో ఈ ఏర్పాట్లనీ చేయించి దానికి ఉదకక్రీడనమని పేరు పెట్టాడు. (33)

వంటపనిలో నేర్పు గల వంటల వారు అక్కడ భక్ష్య, భోజ, పేయ, చోష్య, లేహ్యరూపంలోని సకలపదార్థాలను ఏర్పాటు చేశారు. (34)

ఆ తరువాత అన్ని ఏర్పాట్లు పూర్తి అయినట్లు రాజ పురుషులు దుర్యోధనుడు పాండవులతో ఇలా అన్నారు. (35)

మనం సోదరుల మందరమూ కలిసి ఉద్యానవన శోభితమైన గంగాతీరానికి వెళ్దాము. అక్కడ మనమంతా జలక్రీడలాడుదాము. (36)

యుధిష్ఠిరుడు అలాగే అని దుర్యోధనునితో అన్నాడు. శూరులయిన ఆ కౌరవులు పాండవులతో కలిసి నగరాకారంలో ఉన్న రథాలనూ, స్వదేశంలో పుట్టిన గొప్ప ఏనుగులూ ఎక్కి బయలుదేరారు. ఉద్యానవనాన్ని సమీపించి తమను వెన్నంటి వచ్చిన మహాజనాన్ని వదిలిపెట్టి ఆ సోదరులందరూ కొండగుహలోనికి సింహం ప్రవేశీంచినట్లు ఉద్యానవనశోభను తిలకిస్తూ దానిలోనికి ప్రవేశించారు. (37-39)

ఆ ఉద్యానవనం శుభ్రమయిన కొలువుకూటాలతో, చంద్రశాలలతో, గవాక్షాలతో, చిన్న చిన్న గూళ్ళతో, యంత్రాలతో, జల యంత్రాలతో విరాజిల్లుతోంది. తాపీపనివారుఆ ఉద్యానవనాన్ని శుభ్రం చేశారు. చిత్రకారులు చిత్రించారు. నిండుగా నీరున్న దిగుడు బావులతోనూ, కొలనులతోనూ ఆ తోట ప్రకాశిస్తోంది. విరబూచిన తామరల మాటుగా ఉన్న ఆ నీరు ఎంతో అందగించింది. ఆ ఋతువులో పుష్పించే పూలు ఆ నేలనంతా కపివేశాయి. (40-42)

పాండవులూ, కౌరవులూ అందరూ అక్కడ కూర్చిని తమ చెంతకు చేరిన సకలభోగాలనూ అనుభవించసాగారు. (43)

ఆ శ్రేష్ఠోద్యానవనంలో ఆటలకై అరుదెంచిన ఆ కౌరవపాండవులు ఒకరినోటికొకరు భక్ష్యాలను అందించారు. అప్పుడు పాపి అయిన దుర్యోధనుడు భీమసేనుని చంపదలచి అతనికి అందిస్తున్న భక్ష్యంలో కాలకూటవిషాన్ని కలిపించాడు. (44,45)

ఆపై కత్తిలాంటి మనసు, అమృతం వంటి మాటలు గల ఆ పాపి దుర్యోధనుడు తానే లేచి స్వయంగా ఒక సోదరుని వలె, మిత్రుని వలె భీమసేనునకు ఎక్కువ ఎక్కువగా ఆ భక్ష్యాన్ని అందించాడు. దానిలో విషమున్నదని తెలియని భీమసేనుడు దుర్యోధనుడు అందిస్తున్నవన్నీ తినసాగాడు. అప్పుడు పురుషాధముడయిన దుర్యోధనుడు లోలోన నవ్వుకొంటూ తనను తాను కృతార్థునిగా భావించాడు. (46-48)

ఆ తరువాత ప్రహృష్టమనస్కులైన ఆ పాండవులూ, ధార్తరాష్ట్రులూ అందరూ కలిసి జలక్రీడనారంభించారు. (49)

ఆటలు ముగిసిన తర్వాత సాయంకాలం అలసిపోయిన వీరులు కౌరవపాండవులు విహారాన్ని చాలించి శుభ్రమయిన బట్టలు కటుకొని చక్కగా అలంకరించుకొని క్రీడాభవనాలలోనే ఆరాత్రి విశ్రమించదలచారు. ఆ సమయంలో బలిష్ఠుడైన భీమసేనుడు అధికవ్యాయామం చేత బాగా అలసిపోయాడు. (50,51)

అప్పుడు ఆ భీమసేనుడు జలక్రీడకోసం వచ్చిన కుమారులను వెంటబెట్టుకొని విశ్రాంతికై ప్రమాణకోటికి చేరి అక్కడ ఒక ప్రదేశంలో నిదురపోయాడు. (52)

భీమసేనుడు బాగా అలసిపోయాడు. విషమదంతో అచేతనుడయ్యాడు. విషం శరీరమంతా ప్రాకింది. చల్లగాలికి నిశ్చేష్టుడై పడుకొన్నాడు. (53)

ఆపై దుర్యోధనుడు స్వయంగా లతాపాశాలతో భీమసేనుని బంధించి మృతకల్పుడై ఉన్న ఆ వీరుని ఎత్తైన తీరప్రదేశం నుండి నీటిలో పడవేశాడు. (54)

ఆ భీమసేనుడు నిశ్చైతన్యస్థితిలోనే నీటిలోపల ముణిగిపోయి పాతాళలోకానికి చేరాడు. ఆ పడటంలో ఎందరో నాగకుమారులు ఆ శరీరం క్రింద నలిగిపోయారు. అప్పుడు భయంకరవిషం గల నాగులు అంతా ఒక్కటై విషం నిండిన తమకోరలతో భీముని కరిచారు. (55,56)

భీముడు ఆ రీతిగా కాటు తినగానే లోనున్న కాలకూట విషమంతా నశించిపోయింది పాముల ద్వారా ఎక్కిన ఆ జంగమవిషం వలన స్థావరంగా ఉన్న కాలకూట విషం నిస్సారమైంది. (57)

ఆ నాగుల కోరలు మర్మస్థానాలపై కూడా పడ్డాయి. అయినా కూడా విశాలవక్షః స్థలం గల భీముని చర్మం లోహసమానమైనందు వలన ఆ చర్మాన్ని కూడా ఆ కోరలు భేదించలేకపోయాయి. (58)

ఆ తరువాత మేల్కొన్న బీమసేనుడు బంధనాలనన్నింటినీ త్రెంపుకొని ఆ నాగులనన్నింటినీ పట్టుకొని నేలకేసి కొట్టాడు. కొందరు నాగులు భయపడి పారిపోయారు. (59)

భీముడు చంపగా మిగిలిన నాగులు అందరూ వాసుకి దగ్గరకు పోయారు. సర్వరాజు, ఇంద్రసమానుడూ అయిన ఆ వాసుకితో ఇలా పలికారు. (60)

నాగరాజా! ఒకానొక నరుని ఎవరో బంధించి నీటిలో పడవేశారు. వీరా! అతడు విషం త్రాగి ఉంటాడని మేమనుకొంటున్నాం. (61)

స్పృహలేని దశలో మనలోకానికి వచ్చాడు. మాకాటుతిని మేల్కొన్నాడు. స్పృహలోనికి వచ్చాడు. వెంటనే కట్లు త్రెంపుకొని ఆ మహాబాహువు మా మీదకు వచ్చాడు. నీవే అతనిని గూర్చి తెలిసికోవాలి. (62 1/2)

ఆపై నాగులు అనుసరిస్తూండగా వాసుకి అక్కడకు వెళ్లాడు. భీమపరాక్రమాడూ, మహాబాహువూ అయిన భీముని చూచాడు. ఆ సమయంలో ఆర్యకుడనే నాగరాజు కూడా బీముని చూచాడు. ఆ ఆర్యకుడు పృథతండ్రి అయిన శూరసేనునకు మాతామహుడు. ఆ ఆర్యకుడు తన దౌహిత్ర దౌహిత్రుడయిన ఆ భీముని గట్టిగా కౌగిలించుకొన్నాడు. మహాయశస్వి అయిన వాసుకి భీముని చూచి ప్రసన్నుడై ఇలా అన్నాడు - అతనికి ఏ ప్రియాన్ని సమకూర్చగలం? ధనరాసులూ, రత్నరాసులూ, ధనమూ ఇవ్వండి. (63-66)

వాసుకి అలా అనగానే ఆర్యకుడు "నాగరాజా! మీరు ప్రసన్నులయితే ఈ బాలునకు ధనరాసులతో పనేమున్నది" అన్నారు. (67)

నీ విష్టపడితే వేయి ఏనుగులబలం నిక్షిప్తమై ఉన్న ఆకుండలోని రసాన్ని మహాబలుడైన ఈ కుమారునకు త్రాగటానికివ్వు. (68)

ఈ బాలుడెంత త్రాగగలడో అంత ఇవ్వవలసినది' - 'అలాగే కానీ!' అని వాసుకి ఆర్యకునితో అన్నాడు. (69)

అప్పుడు నాగులు భీమునికై స్వస్తివాచకాలు పలికారు. భీముడు శుచియై, తూర్పు దిక్కువైపు ముఖముంచి కూర్చొని ఆ కుండలోని రసాన్ని త్రాగసాగాడు. (70)

ఆ భీముడు ఒక్క గ్రుక్కలోనే కుండెడు రసాన్ని త్రాగివేశాడు. ఆవిధంగా ఎనిమిది కుండలరసాన్ని ఆ పాండుకుమారుడు త్రాగగలిగాడు. (71)

ఆ తర్వాత మహాభుజుడూ, అరిందముడూ అయిన భీమసేనుడు నాగులు ఏర్పాటుచేసిన దివ్యశయ్యపై సుఖంగా నిదురించాడు. (72)

ఇది శ్రీమహాభారతమున ఆదిపర్వమున సంభవపర్వమను ఉపపర్వమున నూట ఇరువది యేడవ అధ్యాయము. (127)