జరితారి చెప్పాడు - బుద్ధిమంతుడైన పురుషుడు ఆపత్కాలానికి ముందే మేల్కొంటాడు. కష్టకాలం వచ్ఛాక వ్యథ చెందడు. (1)

మూఢచిత్తుడు రాబోయే ఆపదను తెలుసుకోకుండా కష్టకాలం వచ్చాక బాధపడినా శ్రేయస్సును పొందలేడు. (2)

సారిసృక్కుడు పలికాడు - నీవు ధీరుడవు. తెలివైన వాడివి. ఇది మాప్రాణాలు ఆపదలీ పడిన సమయం. చాలా మందిలో ప్రాజ్ఞుడు, శూరుడు ఒక్కడే ఉంటాడు అనటంలో సందేహం లేదు. (3)

స్తంబమిత్రుడు అన్నాడు - పెద్ద అన్న తండ్రితో సమానం. పెద్ద అన్న కష్టాల నుంచి విడిపిస్తాడు. పెద్ద అన్న రాబోయే ఆపదను గుర్తించలేకపోతే చిన్నవాడు ఏంచేస్తాడు? (4)

ద్రోణుడు పలికాడు - అగ్ని మండిపడుతూ మనబలాల వైపు వేగంగా వస్తున్నాడు. ఏడు జిహ్యలు కల ముఖంతో క్రూరుడై చెట్లనన్నింటిని దహిస్తూ, వ్యాపిస్తున్నాడు. (5)

వైశంపాయనుడు అన్నాడు - ఇట్లు మందపాలుని పుత్రులు వారిలో వారు మాట్లాడుకొని ఏకాగ్రచిత్తంతో అగ్నిదేవుని స్తుతించారు - రాజా! అది విను. (6)

జరితారి పలికాడు. అగ్నిదేవా! మీరు వాయుదేవుని ఆత్మస్వరూపులు, లతలకు శరీరం. మీ వీర్యమే జలాలకు కారణం. భూమికి కూడ మీరే కారణభూతులు. (7)

మీ జ్యాలలు సూర్యకిరణాలతో సమానంగా పైకి, క్రిందకి, ముందుకి, వెనక్కి, ప్రక్కలకు ప్రసరిస్తాయి. (8)

సారిసృక్కుడు పలికాడు - ధూమకేతూ! మాతలి మమ్మల్ని విడచిపోయింది. తండ్రిజాడ తెలియదు. రెక్కలు రానివాళ్లం. నీకంటె వేరొక రక్షకుడు మాకు లేడు. బాలురమైన మమ్ములను మీరే రక్షించాలి. (9)

నీ మంగళకరమైన స్వరూపం, ఏడు జ్వాలలు కలది అన్నిటితో నీశరణువేడిన దీనులమైన మమ్ము కాపాడు. (10)

అగ్నీ! మీరొక్కరే అన్నిచోట్ల తపిస్తున్నారు. దేవా! సూర్యకిరణాలలోని తపిమ్చేశక్తి మీరే. హవ్యవాహనా! మేము చిన్న ఋషులమ్. మమ్ము రక్షించండి. మానుంచి దూరానికి తొలగండి. (11)

స్తంబమిత్రుడు పలికాడు - నీవొక్కడివే సర్వస్వం. నీవు సమస్తజగత్తుకు అధిష్ఠాతవు. భూతాల్ని నీవే పాలిస్తున్నావు. జగత్తును పరిపాలిస్తూ భారం మోస్తున్నావు. (12)

నీవు అగ్నివి, హవ్యం తీసికొనిపొయేవాడవు. శ్రేష్ఠమైన హవిస్సువు నీవే. శ్రేష్ఠపురుషులు నిన్ను అనేకరూపాలతోను, ఏకరూపంతోనూ కూడా భావిస్తారు. (13)

అగ్నీ! మూడులోకాలను సృజించి, తగిన సమయంలో దహించి సంహరిస్తున్నావు. సమస్తలోకానికి నీవే ఉత్పత్తి స్థానం, నీవే లయస్థానమ్ అవుతున్నావు. (14)

ద్రోణుడు పలికాడు. జగత్పతీ! నీవు ప్రాణుల శరీరాల్లో ఉండి ప్రాణులు తిన్న అన్నాన్ని సదా పచనం చేస్తున్నావు. నీయందే విశ్వం సుప్రతిష్ఠతం. (15)

సర్వజ్ఞుడా! నీవే సూర్యుడవై కిరణాలతో భూమినుంచి జలాలను, రసాలను గ్రహించి తగిన సమయంలో తిరిగి వర్షాల ద్వారా భూమిపై జలాలను రసరూపంగా విడుస్తున్నావు. (16)

మంచి రంగు గలవాడా! నీ నుంచే పచ్చటి ఆకులు గల వనస్పతులు, నదులు మంగళకరమైన మహోదధి ఏర్పడుతున్నాయి. (17)

ప్రచండ కిరణాలు గలవాడా! శరీర రూపమైన ఈ మా ఇంటికి రసాధిపతి వరుణుడు దిక్కు. నీవు శీతలుడవై మమ్ము రక్షించు. నాశం చేయవద్దు. (18)

పింగాక్షా! ఎర్రటి కంఠమ్ కలవాడా! కృష్ణవర్త్మా! అగ్నీ! సముద్రుని ఇళ్ళను వలె మమ్ము విడువుము. ఇంకొక మార్గంలో వెళ్లు.

వైశంపాయనుడు అన్నాడు -

బ్రహ్మవాది ద్రోణుని మాటలు విన్న అగ్ని ప్రసన్నుడై మందపాలునికిచ్చిన మాటను గుర్తు తెచ్చుకొని ద్రోణునితో అన్నాడు. (20)

అగ్ని పలికాడు - నీవు ద్రోణుడవను ఋషివి. బ్రహ్మతత్త్వాన్ని వ్యాఖ్యానించావు. నీకోరికను తీరుస్తాను. నా వలన నీకు భయం ఉండదు. (21)

మందపాలుడు అనే ఋషి మీ వృత్తాంతమ్ ముందే నివేదించాడు. "ఖాండవవనదహనంలో నా పుత్రులను విడచిపెట్టుము" అని. (22)

ద్రోణా! నీ తండ్రికిచ్చిన మాటను, నీవు చెప్పిన దానిని విచారిస్తే రెండూ విశిష్టమయినవే. నీకు నేనేం చేయగలవో చెప్పు. నేను మిక్కిలి తృప్తిని పొందాను. నీకు మంగళం అగుగాక. నీ ఈ స్తోత్రంచే మిక్కిలి ప్రసన్నుడను అయ్యాను. (23)

ద్రోణుడు పలికాడు - శుక్ల స్వరూపుడా! అగ్నీ! ఈ పిల్లి పిల్లలు ప్రతినిత్యం మమ్ము బాధిస్తున్నాయి. వీటిని బంధుమిత్రసహితంగా నాశనం చెయ్యి. (24)

వైశంపాయనుడు అన్నాడు - శార్ ఙ్గకముల అనుమతితో అగ్ని అట్లే ఆచరించాడు. అధికంగా ప్రజ్వలించి పూర్తిగా ఖాండవవనాన్ని దహించాడు. (25)

ఇది శ్రీమహాభారతమున ఆదిపర్వమున మయదర్శనపర్వమను

ఉపపర్వమున శార్ ఙ్గకోపాఖ్యానమను రెండువందల ముప్పది యొకటవ అధ్యాయము. (231)