దేవదూత ఇలా అన్నాడు - మహర్షీ! నీవు ఉత్తమమైన బుద్ధి కలవాడవు. స్వర్గసుఖాలు ఉత్తమమైనవని చాలామంది అనుకొంటూ ఉంటారు. దానిని నీవు పొందావు. అయినా పామరుని వలె గుణదోషాలను గూర్చి ఆలోచిస్తున్నావు. (1)

మునీ! స్వర్లోకమని చెప్పబడే లోకం ఇక్కడికి చాలాపైన ఉంది. ఆ మార్గం చాలా ఉత్తమం. కనుకనే దానిని ఊర్ధ్వగమని, సత్పథమని అంటారు. అక్కడి వారు ఎల్లప్పుడూ విమానాల మీద విహరిస్తూ ఉంటారు. (2)

ముద్గలా! తపస్సు చేయనివారు, గొప్పగొప్ప యజ్ఞాలు చేయనివారు, అసత్యవాదులు, నాస్తికులు అక్కడికి వెళ్లలేరు. (3)

బ్రాహ్మణోత్తమా! ధర్మాత్ములు, మనసును అదుపుతో ఉంచుకొన్నవారు, శాంతులు, దాంతులు, మాత్సర్యం లేనివారు, దానధర్మపరాయణులు, యుద్ధకళాకుశలులైన శూరులు - వీరు మాత్రమే శమదమాత్మకమైన ధర్మాన్ని ప్రధానంగా చేసుకొని, సత్పురుషులు సంచరించే పుణ్యలోకాలను చేరుకొంటారు. (4,5)

మౌధ్గల్యా! అక్కడ దేవతలు, సాధ్యులు, విశ్వేదేవులు, మహర్షులు, యాములు, ధాములు, గంధర్వులు, అప్సరసలు - మొదలైన దేవసమూహాలకు వేరువేరుగా అనేకములైన లోకాలున్నాయి. అవి ప్రకాశమానములైనవి; ఇచ్ఛారూపమైన భోగాలతో కూడినవి, తేజోమయములు, మంగళప్రదములూ. (6,7)

ముద్గలా! ఆ స్వర్గంలో ముప్పది మూడువేల యోజనాలు విస్తృతికల బంగారుమయమైన మేరుపర్వతం ఉంది. పుణ్యాత్ములు విహరించే నందనం మొదలైన దేవోద్యానాలు ఉన్నాయి. అక్కడ ఆకలిదప్పులు గాని, అలసటగాని, శీతోష్ణాల వలన భయంకాని ఉండవు. (8,9)

అక్కడ జుగుప్సాపూరితమైన, అమంగళకరమైన వస్తువులు ఏవీ ఉండవు. సుగంధాలు మనసును మురిపిస్తాయి. అంతటా స్పర్శ సుఖకరమై ఉంటుంది. శబ్దాలు అక్కడంతటా చెవిని, మనసును ఆకట్టుకొనేలా ఉంటాయి. మునీ! అక్కడ శోకం ఉండదు. అలసట గాని, విలాపాలు గాని ఉండవు. (10,11)

మహర్షీ! ఇటువంటి స్వర్గలోకం తమతమ సత్కర్మలకు ఫలంగానే పొందదగింది. మానవులు తాము చేసిన పుణ్యకర్మల వలన అక్కడ ఉండగలుగుతారు. (12)

ముద్గలా! అక్కడివారి శరీరాలు తేజోరూపాలుగా ఉంటాయి. అంతేకాని మాతాపితరుల యొక్క రజోవీర్యాల వలన కలిగినవి కావు. (13)

మునీ! అక్కడ ఉన్నవారికి చెమటపట్టదు. దుర్వాసన ఉండదు. మల మూత్రాలు ఉండవు. వారి వస్త్రాలు మాసిపోవు. (14)

దివ్యమైన సువాసనలు వెదచల్లుతూ, మనోజ్ఞంగా ఉండే వారి పూలమాలలు వాడిపోవు. ఆ రీతిగా ఉండే విమానాలే వారందరికీ ఉంటాయి. (15)

వారు అసూయకు, శోకానికి, అలసటకు దూరంగా ఉంటారు. మోహం, మాత్సర్యం వారికి ఉండవు. మహామునీ! తమ సత్కర్మల చేత స్వర్గాన్ని పొందినవారు సుఖంగా జీవిస్తారు. (16)

మునిపుంగవా! పైన వర్ణింపబడిన దేవతల యొక్క ఆ లోకాలకు పైన గుణసంపన్నమైన దివ్యలోకాలెన్నో ఉన్నాయి. (17)

అన్నిటికంటెపైన తేజోమయమైన మంగళకరమైన బ్రహ్మలోకం ఉంది. అక్కడకు శుభకర్మలు చేసి పవిత్రులైన ఋషులు వెడతారు. (18)

దేవతల లోకాలకంటే ఉత్కృష్టమైన ఇంకొక లోకం ఉంది. దేవతలకు కూడా ఆరాధ్యులైన ఋభువులు అనే దేవతలు అక్కడ ఉంటారు. దేవతలు వారిని పూజిస్తూ ఉంటారు. (19)

ఆ ఉత్తమమైన లోకాలు స్వయంప్రకాశాలు, తేజస్వంతాలు. కోరికలను తీర్చేవి. అక్కడున్నవారికి స్త్రీసంబంధమైన బాధలు లేవు. లోకాలలోని ఐశ్వర్యాని గూర్చి, వారికి మాత్సర్యం లేదు. (20)

వారు ఆహుతులతో జీవించరు. అమృతాన్ని భుజించవలసిన అవసరం కూడా లేదు. వారు దివ్యశరీరులు. ఆకారాలు లేనివారు. (21)

వారు సుఖంలోనే ఉంటారు. కాని సుఖాన్ని కోరుకోరు. దేవతలకు కూడా దేవతలైన వారు సనాతనులు. కల్పాలు మారినా వారు మాత్రం మారరు. ఎప్పటిలాగే ఉంటారు. (22)

మునీ! హర్షం, ప్రీతి, సుఖం మొదలైన భావాలే వారికి ఉండవు. ఇక చావు పుట్టుకలు ఎక్కడివి? ఇక సుఖం, దుఃఖం, రాగద్వేషాలు ఎక్కడుంటాయి? (23)

మౌద్గల్యా! స్వర్గవాసులైన దేవతలు కూడా ఆ ఉత్తమగతిని పొందాలని కోరుకొంటారు. ఆ పరమ సిద్ధి పొందడం దుర్లభం. కామవాసనలు గలవారు చేరలేనిది. (24)

ముప్పది మూడు మంది దేవతలు ఉండే ఈ లోకాలను మనుషులు ఉత్తమనియమాల ద్వారా గాని విధిపూర్వకమైన దానాల ద్వారా గాని చేరుకోగలరు. (25)

ఆ సుఖసంపత్తిని నీవు నీ దానకారణం ద్వారా పొందగలిగావు. తపస్సుచేత విరాజమానుడవై పుణ్యం చేత లభించే దానిని అనుభవించు. (26)

విప్రవర్యా! ఇదీ స్వర్గసుఖం అంటే. ఈ లోకాలు రకరకాలుగా ఉంటాయి. స్వర్గంలో ఉండే గుణాలు చెప్పాను. దోషాలు కూడా నీకు చెప్తాను విను. (27)

చేసినపనికి ఫలితాన్నే ఆ స్వర్గంలో అనుభవిస్తారు. అంతే తప్ప వేరే ఏ కర్మా చేయడానికి వీలుకాదు. ఆ ఫలితం అంతా తరిగిపోయేవరకు భోగాలు ప్రాప్తిస్తాయి. (28)

ముద్గలా! పుణ్యకర్మలకు భోగాలు అనుభవించడం పూర్తి అయ్యాక అక్కడి నుండి పతనం కాకతప్పదు! ఇదే స్వర్గంలోని దోషమని నా ఉద్దేశ్యం. సుఖాలలో మనస్సు లగ్నమయిన వారికి పతనం కావడం ఎంతోకష్టం. (29)

స్వర్గంలో కూడా క్రిందిస్థాయిలో ఉన్నవారు తమకంటె పైలోకాలలో ఉన్నవారి సముజ్జ్వల సంపత్తిని చూచి అసంతుష్టిని, పరితాపాన్ని పొందడం చాలా బాధాకరమైన విషయం. (30)

స్వర్గాన్నుండి జారిపోయేసమయంలో వారికి తెలివి లోపించిపోతుంది. రజోగుణం చేత బుద్ధి నశిస్తుంది. హారాలు వాడిపోవడం ద్వారా వారికి తమపతనం గురించి తెలిపి, మనసులో మహాభయం కలుగుతుంది. (31)

మౌద్గల్యా! బ్రహ్మలోకపర్యంతం అన్నిలోకాలలోను ఈ దారుణమైన దోషాలు ఉన్నాయి. స్వర్గలోకంలో ఉండే పుణ్యాత్ముల గుణాలు మాత్రం పదివేలు. (32)

మునీ! స్వర్గం నుండి పతనమయ్యేవారిలో ఇంకొక మంచిగుణం ఉంది. తాముచేసిన పుణ్యకర్మల యొక్క సంస్కారం వలన మనుష్యులలోనే జన్మిస్తారు. (33)

అక్కడ కూడా ఆ మహాభాగుడు సుఖసాధనసంపత్తితోనే జన్మిస్తాడు. అప్పుడు మాత్రం తన కర్తవ్యం గుర్తించలేకపోతే అంతకంటె అధమగతిని పొందుతాడు. (34)

బ్రాహ్మణోత్తమా! ఇక్కడ కర్మలు చేస్తారు. ఫలితాలు అక్కడ అనుభవిస్తారు. ఇది కర్మభూమి, అది ఫలభూమి అని భావిస్తారు. (35)

ముద్గలుడు అడుగుతున్నాడు - "స్వర్గంలో ఉండే ఈ మహాదోషం గురించి నీవు చెప్పావు. కాని దోషం లేని వేరే ఇంకొక లోకమేదైనా ఉంటే దానిని గురించి చెప్పు." (36)

దేవదూత చెపుతున్నాడు - "బ్రహ్మలోకానికి పైన విష్ణువుయొక్క పరమపదం ఉంది. అది శుద్ధము, సనాతనము, జ్యోతిర్మయము అయినది. దానిని పరబ్రహ్మ అని కూడా అంటారు. (37)

విప్రుడా! విషయలాలసులైన వారు అక్కడకు వెళ్లలేరు. దంభం, లోభం, మహాక్రోధం, మోహం, ద్రోహం - ఈ దోషాలతో కూడినవారు కూడా అక్కడకు చేరుకోలేరు. (38)

అహంకారం, మమకారం లేనివారు, ద్వంద్వరహితులు, ఇంద్రియనిగ్రహం కలవారు, ధ్యానయోగపరులు అయిన వారు మాత్రమే అక్కడకు వెళ్లగలరు. (39)

ముద్గలా! నీవు నన్ను అడిగినదంతా నీకు చెప్పాను. సాధుపురుషా! ఇక నీవు దయచూపితే మనం చక్కగా స్వర్గానికి వెడదా. ఆలస్యం చేయకు. (40)

ఇదంతా విని మౌద్గల్యుడు తనబుద్ధితో ఆలోచించాడు. అలా ఆలోచించి ఆ మునిశ్రేష్ఠుడు దేవదూతతో ఇలా అన్నాడు. (41)

"దేవదూతా! నీకు నమస్కారం. తండ్రీ! ఇక నీవు సుఖంగా వెళ్లిరా. మహాదోషంతో కూడిన ఆ స్వర్గంతో కాని, సుఖంతో కాని నాకు పనిలేదు. (42)

స్వర్గాన్ని పొందినవారు పతనమయ్యాక అతిభయంకరమైన మహాదుఃఖాన్ని పరితాపాన్ని పొందుతారు. మళ్లీ ఇక్కడే తిరుగుతూ ఉంటారు. కాబట్టి నేను స్వర్గాన్ని కోరుకోను. (43)

శోకం లేనిచోటికి, వ్యధ లేనిచోటికి, చలనం లేనిచోటికి వెళ్లాలని దాని కోసం అన్వేషిస్తున్నాను. (44)

ఆ ముని దేవదూతకు ఇలా చెప్పి అతనికి వీడ్కోలు ఇచ్చాడు. తాను యథాప్రకారం శిలోంఛవృత్తిని స్వీకరించి, ధర్మాత్ముడై ఉత్తమమైన శమాదిగుణాలను పాటించసాగాడు. (45)

నిందాస్తుతులను సమానంగా పరిగణిస్తూ, కొయ్య, రాయి, బంగారాలయందు సమభావం చూపుతూ, శుద్ధమైన యోగంతో నిత్యధ్యానంతో కాలం గడపసాగాడు. (46)

ధ్యానయోగ బలం చేత అత్యుత్తమమైన బుద్ధిని పొంది మోక్షస్వరూపమైన శాశ్వతమైన పరమసిద్ధిని పొందాడు. (47)

కాబట్టి కౌంతేయా! చక్కని రాజ్యం నుండి భ్రష్టుడవైనందుకు నీవు కూడా విచారించకు. తపస్సు చేత దానిని పొందగలవు. (48)

సుఖానంతరం దుఃఖం, దుఃఖానంతరం సుఖం చక్రంలోని ఆకుల లాగ మనిషికి పర్యాయక్రమంలో తారసపడుతూ ఉంటాయి. (49)

అమితవిక్రముడా! పదమూడేళ్లు గడిచాక ఆపై సంవత్సరంలో నీవు నీ తండ్రి తాతల రాజ్యాన్ని పొందగలవు, నీ మనసులోక్ని చింతను దూరం చేసుకో. (50)

వైశంపాయనుడు చెప్పసాగాడు - ధీమంతుడైన వ్యాసభగవానుడు ఈ రీతిగా పాండునందనునికి చెప్పి తిరిగి తపస్సు చేసుకోవడానికి ఆశ్రమానికి మరలిపోయాడు. (51)

ఇది శ్రీమహాభారతమున వనపర్వమున వ్రీహిద్రౌణికపర్వమను ఉపపర్వమున ముద్గలదేవదూతసంవాదమను రెండువందల అరువది ఒకటవ అధ్యాయము. (261)